– როდის გადაწყვიტეთ მარნის დაარსება და რა იყო ამის მიზეზი?
– ოჯახური მარნის დაარსება გადავწყვიტეთ მე და ჩემმა ძმამ, ნუგზარ ჩხეიძემ 2006 წელს, ოჯახური ტრადიციის გაგრძელების მიზნით.

– ვაზის რომელი ჯიშები გაქვთ გაშენებული და კიდევ რომელ ჯიშებზე აპირებთ ყურადღების გამახვილებას?

– გავაშენეთ ოცხანური საფერეს, კრახუნას, ციცქასა და ჩხავერის ჯიშის ვაზი, ხოლო ცოლიკოურისა და ალადასტურის ჯიშის ვაზი გაშენებული იყო ჩვენი მამის, წარსულში პროფესიონალი მეღვინის, სიმონ ჩხეიძის მიერ, ვის სახელსაც ატარებს ჩვენი ოჯახური წარმოება

– რა ღვინოებს აწარმოებთ და რითაა გამორჩეული თქვენი ღვინო?
– ვაწარმოებთ ობჩური ცოლიკოურის, ობჩური კრახუნას, ობჩური ალადასტურის, ობჩური ჩხავერისა და ოცხანური საფერეს დასახელების ღვინოებს. ჩვენი ღვინოები დადუღებული და დავარგებულია ქვევრში, ტრადიციული ქართული მეთოდის სრული დაცვით, ხოლო ოცხანური საფერე 1 წლის განმავლობაში ინახება ასევე ქვევრში. ბოთლში ჩამოსხმული ღვინო გადაგვაქვს სპეციალურ სარდაფში, სადაც ჰაერის ტემპერატურა მერყეობს 10-17 გრადუსის ფარგლებში და ვინახავთ დაწოლილ მდგომარეობაში, ასევე დაწოლილ მდგომარეობაშია ღვინო სარეალიზაციო ყუთში. ჩვენი ღვინოები წარმოადგენს ბიოლოგიურად სუფთა პროდუქტს. ვაზი იწამლება მხოლოდ ბიოლოგიური პრეპარატებით და ნიადაგი მდიდრდება ბიოლოგიური სასუქით. ღვინო დაწმენდილია ბუნებრივი ლექვით, ყველანაირი ფიზიკური ჩარევის გარეშე. 

– გაიხსენეთ საქართველოში ღვინის გაყიდვის თქვენი პირველი გამოცდილება, რომელ მაღაზიებთან გქონდათ ურთიერთობა?

– საქართველოში ღვინის გაყიდვა დავიწყეთ 2015 წლის იანვრიდან, ძირითადად თბილისში, კოტე აფხაზის ქუჩაზე მდებარე თითქმის ყველა მაღაზიაში, ასევე ღვინის ბარ ღვინო ანდერგრაუნდში, კაფე პილპილში და ასე შემდეგ.

– გადის თუ არა თქვენი ღვინო უცხოეთის ბაზარზე?
– უცხოეთის ბაზარზე ჩვენი ღვინის გატანა ჯერ-ჯერობით არ დაგვიწყია.

– რა სახის სირთულეები შეგხვედრიათ თქვენს საქმიანობაში? რა უნდა დაიხვეწოს ყველაზე მეტად ღვინის სფეროში?

– სირთულეები მრავალია, ძირითადად მკვეთრად შეცვლილი მეტეოროლოგიური პირობები, ვაზის შესაწამლი უხარისხო პრეპარატები და ფალსიფიცირებული ღვინით გაჯერებული ბაზარი.

– თქვენი აზრით,რა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორები თანამედროვე ქართული ღვინის კულტურის განვითარებისთვის?
– თვითშეგნება იმისა, რომ ქართული ღვინო არის არა მხოლოდ კვებისა და მწარმოებლის ფინანსური უზრუნველყოფის პროდუქტი, არამედ საქართველოს სავიზიტო ბარათი მთელს მსოფლიოში.

– რას ურჩევდით დამწყებ მევენახე–მეღვინეებს?
– დამწყებ მეღვინეებს ვურჩევდი, რომ ღვინო ყურძნისგან დააყენონ.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

გიორგი ბარისაშვილი

საქართველოს შინამრეწველობის უძველესი და უმნიშვნელოვანესი დარგი - მექვევრეობა სამეგრელოში ძველი დროიდანვე ყოფილა მაღალ დონეზე განვითარებული. ამ მხარეში არა მხოლოდ ქვევრი, არამედ ქართული მეთუნეობისათვის დამახასიათებელი სხვა ნაკეთობებიც მზადდებოდა, როგორებიცაა: აგური, კრამიტი, სხვადასხვა დანიშნულების ჭურჭლეული, თონე და ჭის გვიმიც. დიდად სამწუხაროა, რომ დღეისათვის სამეგრელოში თითზე ჩამოსათვლელ მეთუნე ოსტატებსღა თუ შევხვდებით. მექვევრეობით ძველი დროიდანვე ყოფილა განთქმული აქაური სოფლები: ნამკოლაო, ფახულანი, ჯვარი, ჭალე, ოდიში... ამჟამად კი ქვევრს მხოლოდ ერთი მეთუნეღა ამზადებს სამეგრელოში. ეს გახლავთ ზუგდიდის სოფელ ოდიშში (ე.წ. „კალინინის უბანი“), სოფლის სკოლასთან ახლოს მცხოვრები მეთუნე ოსტატი - ლავრენტი (დოდი) თოლორაია. იგი ძირითადად ჭის გვიმების კეთებითაა დაკავებული, თუმცა ის ამზადებს თონესაც და ქოთნებსაც, ხოლო ყველაზე იშვიათად ქვევრსაც. მეთუნე ოსტატის თქმით ძველად ოდიშში ბევრი ქვევრი მზადდებოდა, მაგრამ მიზეზთა გამო ეს პროცესი შეწყდა. აღსანიშნავია, რომ ლავრენტი თოლორაიას მეზობლად 4 მეთუნე ცხოვრობს, რომლებიც ამზადებენ მხოლოდ ჭის გვიმებს. თავად მეთუნე ლავრენტი (დოდი) თოლორაია მხოლოდ მცირე მოცულობის ქვევრებს ამზადებს. შეკვეთის შემთხვევაში მას შეუძლია დაამზადოს 100 – 150 ლიტრის მოცულობის ქვევრი. მისივე თქმით, იგი სეზონის განმავლობაში  20 – 25 ცალი ქვევრის დამზადებას შეძლებს. მეთუნე თავისი ნახელავის დასამზადებელ თიხას სოფელ ონარიადან ეზიდება, რომელსაც დამუშავების დროს მცირე რაოდენობით ურევს მდინარე ენგურის ქვიშას. მნიშვნელოვანია, რომ დოდი თოლორაიას მისი ვაჟი ალიკა უდგას გვერდით და ისინი ერთად ამზადებენ მეთუნეობის პროდუქტებს.

© ღვინისკლუბი/vinoge.com

ქვემო რაჭა მთხრ. პართენ ჭელიძე, 55 წ. (სოფ. ბაჯი, 20.VIII, 1935 წ.)

ვაზის მყნობაპირველად მე შემოვიღე ჩვენს რაიონში. 1892-95 წლებში სოფ. პატარა ონის ორკლასიან სკოლაში მივიღე ცოტა სამეურნეო განათლება. წავედი ამის შემდეგ საქარაში (ზესტაფონის ახლოს, ეხლა საბჭოთა მეურნეობაა) და იქიდან მოვიტანე მწარე ლერწიდა დავიწყე მწარე ლერწზე სხვადასხვა ჯიშების დამყნობა.

ლერწს ასე ვამყნით: ექვსი-შვიდი ვერშოკის სიგრძეზე გადავჭრით მწარე ლერწს, თავს მოვთლით ირიბულად და შვაზე ამ ირიბზე გავუკეთებთ დასამყნელ ენას,ვაზსაც ასე გადავთლით და გავუკეთებთ ენას ისე, რომ ენები ერთიმეორეს გადაკეტავენ. შევახოვთ მაგრათ კანაფით ან "მაჩალკით". დასამყნელი ვაზი ერთი ან ნახევარი ვერშოკის სიგრძის უნდა იყოს. აუცილებლათ კვირტისმახლობლათ უნდა გავაკეთოთ ირიბი. ნამყენს გადაბრუნებულ მიწაში ჩავასობთ ისე, რომ დამყნილი ზევით დარჩეს მიწიდან. შემდეგ ფშვნილ (ფხვიერ) მიწას დავაყრით თავზე ნამყენს და სულ დავმალავთ, რომ მზემ არ გაახმოს. სამი ვერშოკის სიმაღლეზე ექნება მიწა დაყრილი. ამოიხეთქავს და მეორე თვეზე სიბნელიდან ამოვა ყლორტი. მარტში რომ ჩავყრით ნამყენს, მაისში ამოსულია, იზდება და შემოდგომაზე მოვთხრით ისევ, ორმოებში შევინახავთ, სოველიც უნდა იყოს ორმო. მიწიდან რომ ამოიყრის, კვირაში ერთხელ უნდა ვუაქიმოთ (შაბიამანის და კირის ხსნარს მივასხამთ), ისე, რომ თორმეტჯერ ხვდება შემოდგომამდე ნამყენს აქიმობა.

გაზაფხულამდე შენახული გვაქვს მოთხრილი ნაყენი სოველ ორმოებში. დახურულ ადგილზე, სარდაფში გვაქვს ორმოები გამზადებული. გაზაფხულზე რიგში დავრგავთ შვიდი ჩარექის დაცილებით. ხარდანსმიუსობთ და ვუაქიმებთ ზაფხულზე ოთხჯელ, გავთოხნით სამჯელ. მესამე წელს ნაყენი იბამს (ნაყოფს ისხამს).

მაღლარი (ხეებზე შეშვებული ვაზი) ჩვენში ნაკლებად იყო.

ტალავერი (ვაზის ხეივანი ჭურების თავზე) იცოდენ და ახლაც იციან, მაგრამ ეს - ხილათ; ჩვენში ძირეულიიყო ყოველთვის ვენახი (დაბალი ვაზი).

ძველათ იცოდა ვაზმა ავანტყოფობა - ნაცარი: ტევნებს ნაცრისფრად ხაო გადაედებოდა, ბიმბილიდასკდებოდა შვაშვაზე და ტევანი ისე ხმებოდა. უწინ ნაცარს ვერ წამლობდნენ, თავისთავად მოისპო.

შაბიაბანითწამლობა შემოიღეს 1886 წლიდან. ტბეთელმა (სოფელია ქვემო რაჭაში) ნესტორ ჭოხონელიძემ მოიტანა ქუთაისიდან ვერმორცის (ვერმორელის. რედ.)მანქანა. ცოცხითაც იცოდნენ წამლის მისხურება ვაზზე. წამლობა ახალი საქმეა. წინათ არც სწამლობდნენ ვენახს და არც უხვევდენ (ხარდანზე მარტო ერთხელ მიაკრავდნენ).

ჩვენში შვა მარტიდან იწყება ვენახის მუშაობა. თუ კაი ამინდები იქნა, თებერვალშიდაც დავიწყებთ ტყეში ხარდნის მოჭრას და მახვას. ვენახში ჩამოვიტანთ და იქ ვმახვავთ. მარტში ავაშენებთ (მოვხარდნავთ)გასხლულ ვენახს. ვსხლავთ შემოდგომაზე. გაზაფხულზედაც ვიცით გასხვლა. ზომიერია სამ რქაზეგაისხლას ვენახი. ბევრი რქა ვაზს ავნებს. გასხვლის და აშენების შემდეგ მარტშივე ან აპრილის დასაწყისში ვენახს გავთოხნით ღრმად. გაზრდილ ვაზს "'მაჩალკით" ვუხვევთ (ხარდანზე მივაკრავთ); მეორეთი გავთოხნით მაისში და ვუაქიმებთ. მეორეთ შვა ივნისის თვეში ვუაქიმებთ. იციან კიდევ მესამეთ აქიმობა ივლისში.

ვაზს გზადაგზა უნდა გამოლორდვა (ზედმეტი ნაყარი ტოტების გამოცლა).

თუ ბალახი წამოერია, კიდე გასთოხნიან ივანობის თვეში. ეხლა მაინც ყველა სამჯერ სთოხნის ვენახს, იმიტომ, რომ სიმინდის გამოთესვაიციან ვენახში. არც მაინც და მაინც უხთება სიმინდი ვენახს, რასაც არ ავნებს.

ამ სამოცდაათ წლის წინათ გაჩდა ვაზის ავანტყოფობა - ფილოქსერა.ფილოქსერა თვალით დასანახია - ყვითელი ფერის, ტირიფის ტილს გავს; ძირს უთხრის ვაზს და ერთიანად ახმობს.

თითქმის გაანადგურა ძირეული ვენახები (დაუმყნელად დარგული). ფილოქსერის გავრცელებას თვითონ ვენახის საშველიათ მოსულმა მეურნეებმა შუწყვეს ხელი. ერთ ვენახში ნახმარი ბარი მეორე ვენახში გადაჰქონდათ და სადაც კი გაიარეს თითქმის ყველა ვენახებს მოედო ფილოქსერა.

მწარე ლერწმა ვენახი გამოაბრუნა. საჭირო იყო ძველი ვენახის მოსპობა და ამ ჯიშების დამყნა.

მიწის გადაბრუნებარომ დავიწყე, მეზობლები მეუბნებოდნენ - "ამას რას შვები, კარგი მიწას ღუპავ, ქვევით ყრი და გლახა მიწა ამოგაქვსო". მალე ყველამ დაინახა, რომ მიწის გადაბრუნება კარგი იყო.

მიწას ასე ვაბრუნებთ: ერთ ბარისპირს, რომ ამოვიღებთ, მობარულს ამოვწმენდავთ "ლაფატკით" და წინ გადავყრით. ამ ამოწმენდილს ხელახლა ამოვბარავთ და პირველ ნაბარავს დავყრით. მიწა ფხვიერდება დაიშოშნება (მშრალი და წვრილი ხდება). 

მასალები საქართველოს შინამრეწველობისა და ხელოსნობის ისტორიისათვის, ტომი IV, ნაწილი III თბილისი, მეცნიერება 1989.

– როდის გადაწყვიტეთ მარნის დაარსება და რა იყო ამის მიზეზი?

– მარნის დაარსება გადავწყვიტე 2015 წელს. მიზეზი ვაზის და ღვინის სიყვარულია, წინაპართა ადათ-წესების გაგრძელება და მათი განახლებაა.

– ვაზის რომელი ჯიშები გაქვთ გაშენებული და კიდევ რომელ ჯიშებზე აპირებთ ყურადღების გამახვილებას?

– გაშენებული ვენახიდან საფერავია 80%, ხოლო დანარჩენი 20% ხიხვი, რქაწითელი და მწვანეა. ვგეგმავთ ქისის გაშენებას მომავალ წელს.

– რა ღვინოებს აწარმოებთ და რითაა გამორჩეული თქვენი ღვინო?

– ძირითადად საფერავს (ქვევრის), მაგრამ 2016 წელს ვაპირებ რქაწითელის, ხიხვის და მწვანეს ერთად ჩაწურვას.

– გაიხსენეთ საქართვლოში ღვინის გაყიდვის თქვენი პირველი გამოცდილება, რომელ მაღაზიებთან გქონდათ ურთიერთობა?

– ჩემი პირველი ურთიერთობა იყო ძირითადად ბარებთან: ჯი ვინო, ღვინო ანდერგრაუნდი, ქართული ღვინის გალერეა, ღვინის გალერეა „მინიონი“, „აზარფეშა“ და მხოლოდ ერთი მაღაზია - ვინომანია.

– გადის თუ არა თქვენი ღვინო უცხოეთის ბაზარზე?

– უცხოეთის ბაზარზე ჩვენი ღვინო ჯერ-ჯერობით არ გადის.

– რა სახის სირთულეები შგხვდათ თქვენ საქმიანობაში? რა უნდა დაიხვეწოს ყველაზე მეტად ღვინის სფეროში?

– ყურადღება უნდა მიექცეს ნატურალური ღვინის წარმოებას და რეალიზაციას.

– თქვენი აზრით, რა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორები ქართული ღვინის კულტურის განვითარებისათვის?

– მეტი პიარი, ღონისძიებების ჩატარება უფრო ხშირად.

– რას ურჩევდით დამწყებ მევენახე-მეღვინეებს?

– მოთმინებას, ნებისყოფას და შრომას.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

27 ივლისს GIZ-ის კერძო სექტორის განვითარების პროგრამის ინიციატივით „თბილისი მერიოტში“ სემინარი გაიმართა, რომელიც ქართული თიხისა და ქვევრის ქიმიურ-ფიზიკურ ანალიზს ეძღვნებოდა და ხანგრძლივი სამუშაო პროცესის დასკვნით პრეზენტაციას წარმოადგენდა. პრეზენტაციას გერმანიის კერამიკის ინსტიტუტის პრეზიდენტი და კვლევის ავტორი, იენს პეტზოლდი უზღვებოდა. „ქართული თიხისა და ქვევრის ქიმიურ-ფიზიკური ანალიზის ძირითადი შედეგები“, ასე ერქვა კვლევას, რომელიც GIZ-ის კერძო სექტორის განვითარების პროგრამის დაკვეთით განხორციელდა და გულისხმობდა ქართული ქვევრის წარმოების სამი ყველაზე მნიშვნელოვანი რეგიონიდან აღებული ნიმუშების ანალიზს.

იმისათვის, რათა  უფრო ფართო და საფუძვლიანი ყოფილიყო კვლევა და არ დაფუძნებულიყო მხოლოდ საბადოს თიხის ქიმიური შემადგენლობის ანალიზზე, გადაწყდა გამომწვარი ქვევრის ნატეხების ანალიზიც ჩატარებულიყო. ეს სამი რეგიონი, მეთუნეობის სამი მნიშვნელოვანი კერა, საიდანაც ნიმუშები აიღეს, გახლდათ - თელავის მუნიციპალიტეტის სოფელი ვარდისუბანი, საწაბლე (ზესტაფონის მუნიციპალიტეტი) და ტყემლოვანა (ჭიათურის მუნიციპალიტეტი). თითოეული საბადოდან 10 ნიმუში გაიგზავნა, 5-5 კილოგრამის მოცულობით. ჩატარდა კომპლექსური კვლევა, როგორც ქიმიურ, ისე ფიზიკური მახასიათებლებზე. როგორც მოსალოდნელი იყო, ყველა რეგიონის თიხა განსხვავდება ერთმანეთისგან  და ყველას აქვს თავის ნაკლოვანებები და უპირატესობები. მაგალითად, ზოგიერთი თიხა შეიძლება შედარებით დაბალ ტემპერატურაზეც კარგად იწვებოდეს, სამაგიეროდ, ძნელად შრებოდეს ქვევრი აშენების დროს. შენებისას იოლად სამუშაო თიხას კი პირიქით, შესაძლოა უფრო მაღალ ტემპერატურაზე გამოწვა სჭირდებოდეს.

ასევე შემოწმდა წყლის შეწოვის მაჩვენებელები, ფორიანობა, გაგზავნილი ნიმუშებიდან გერმანიაში გაკეთდა საკონტროლო გამოწვა 1000 გრადუსზე და ნიმუშები საქართველოში გამომწვარ თიხას შედარდა, როგორც წყლის აბსორბაციის, ისე ფორიანობის თვალსაზრისით.

საკონტროლო გამოწვის დროს კონკრეტულად დადგინდა თითოეული რეგიონის თიხისთვის როგორც შრობის, ასევე გამოწვის ოპტიმალური ტემპერატურა, მაღალი ხარისხის ქვევრის მისაღებად.

ძალზე მნიშვნელოვანია, რომ გამოკვლეული ქართული თიხის საბადოების ქიმიური შემადგენლობა ყოვლმხრივ აკმაყოფილებს როგორც სურსათის უვნებლობის მოთხოვნებს, ასევე საღვინე ჭურჭლის დამზადებისთვის (ამ შემთხვევაში, პირველ რიგში, ქვევრის) აუცილებელ ყველა პირობას. როგორც გერმანელი მეცნიერის კვლევიდან გაირკვა, გარკვეული (ხანდახან მნიშვნელოვანი) ხარვეზები არსებობს გამოწვის ეტაპზე და ეს პროცესი მნიშვნელოვან დახვეწას საჭიროებს. გასათვალისწინებელია, რომ თითოეული რეგიონის თიხისთვის ერთმანეთისგან სრულიად განხვავებული გამოწვის მეთოდებია საჭირო.

შეხვედრის შემდეგ გაიმართა დისკუსია. კონსულტაციები ამჟამადაც მიმდინაორებს და ახლო მომავალში საბოლოო ანგარიშს ჩვენი საინფორმაციო ცენტრიც მოგაწვდით.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

გადმოწერეთ

ანდრია ლაშხი, ღვინის ანალიზი, თბ. "საბჭოთა საქართველო", 1961.

მთხრ. ერმალო ალექსის ძე უჯმაჯურიძე, 75 წ. (სოფ. ერკეთი)

ვენახიჩვენში შენდებოდა ძველად და ეხლაც -  მაღალ ხეებზე, მიურგავდენ ძირში და მისით ხარობდა. ყოველ მესამე წელს სხეპდენ: გამოსჭრიდენ ზედმეტს რტოებს და გასწმენდნენ ხმელი ტოტებიდგან.

ჩვენში გავრცელებული იყო შემდეგი ჯიშის ვენახები: ოფოურა - ძალზე შავი ღვინის ყურძენის; ჭუმუტა - მაგარი შავი ღვინის ყურძენის; მტევანდიდი -  წითელი ღვინის ყურძენის, ალადასტური - ასეთივე, ჯანიყველაზე კარგი ღირსების შავი ღვინის ყურძენის, ჩხავერი - თეთრი შუშხუნა ღვინის ყურძნის, ადესა შედარებით ახალი ვენახია, 70-75 წელია, რაც შემოტანილია ამ ვენახის ჯიში. ღვინო დაბალი ხარისხის იცის, ყურძენი გემრიელი იცის.

ვენახს მერმე მესამე წელს სხეპენ, ძირს მოუთხრიან. ხშირად ვენახს, როცა მოძველდება, გადაამაგინებენ (გადამაგინებაასე ხდება - მოძველებულ ვენახს ჩამოსწევენ ქვევით, ხის ძირშივე მოთხრიან მიწას და შიგ გააწვენენ. ორპოტიკა ჯოხით მიწაში ვენახს ჩაამაგრებენ და ზედ მიწას მიაყრიან. ეს ვენახი გამოიღებს ახალ ლერწებს და ამას გაუშვებენ ხეზე და ვენახი გაახლდება, ძველს მიაჭრიან).

ვაზის ავადმყოფობა ჩვენში გაჩნდა ამ ბოლო დროს 60-80 წლის წინედ. ამ ავადმყოფობას ეძახიან ნაცარსდა ფილოქსერას.

ყურძნის კრეფა ჩვენში (აღმოსავლეთ გურიაში) იწყება ოქტომბრიდან და გასტანს ნოემბრამდე (ხანდახან დეკემბრამდეც). თვითეულს ვენახიან ხეზე გადის მკრეფალი, თან მიაქვს წელში გამოკიდებული გიდელიგრძელი თოკით; ყურძნით სავსე გიდელს უშვებს ძირს ოთხი-ხუთი საჟენის სიმაღლის ხიდგან. ძირს გიდლის გამომცლელი გასცლის გიდლიდან ყურძენს. იქავე გოდრებში და ცალიერ გიდელს ისევ ჩოუბამს გიდლის ღაღვინით ბაწარზე და მკრეფალს უძახის - "მშვიდობით ჩამოდიო". მკრეფალი აიტანს გიდელს მასთან და ხელახლა ავსებს ყურძნით და იძახის გიდლის ჩამოშვებამდე - "ა, გიდელი" და ჩამოუშვებს სავსე გიდელს ძირს. ასე გრძელდება სანამ არ მოთავდება ყურძნის კრეფა ამ ხეზე; შემდეგ მკრეფალი გადის მეორე ხეზე და ამავე წესით კრეფს. ხშირი ყოფილა შემთხვევა, რომ ერთი კაცი ერთს დღეს ერთს ძირის ვენახის კრეფას ვერ მოათავებდა.

მოკრეფილ ყურძენს საღამოს მარანშიშეზიდავენ გოდრებით და საწნახელშიყრიდენ. როცა საწნახელი შეიმსებოდა, სწნეხდენ ფეხით ან კობულითდა შემდეგ გამოიღებდნენ საწნახელიდან და ჩაასხამდნენ ჭურებში.

ჩვენში მარანი უმეტეს წილად არის მოწყობილი ღია ცის ქვეშ. აირჩევა სუფთა მომაღლო ადგილი ეზოში, საცხოვრებელი ბინის დაშორებით, რომელსაც მრგვალად შემოარგავდნენ ხშირფურცლიან ხეებს ცრდილისთვის. შუაზე ამოთხრიდნენ მიწას და შიგ ჩარგავდნენ ჭურებს სხვადასხვა ზომისას (ოც-ოცდაათ-ორმოცდაათფუთიანს და მასთან პატარა ყუბრებსაც); ხშირად ჭურებს კირავდნენ მიწაში; ეს იმიტომ რომ ღვინო არ მონაყოს გაზაფხულზე, როცა მიწა გათბება. ზოგჯერ ჭურებზე ადგამდნენ ჯარგვალს, შიგ ინახებოდა მარნის მოწყობილობა: საწნახელი, საწური (მერი) კოპეები, თიხის სხვადასხვა ჭურჭელი და სხვა.

ყურძნის საწნახელი იყო ბევრნაირი ზომისა: ზოგიერთი იმ სიმაღლის იყო, რომ ხელაწვდილი კაცი გაიმართებოდა შიგ. ამგვარ საწნახელში ყრიდნენ ყურძენს შუამდი, მერმე ზევიდამ ჩელტასდაადებენ და ყურძენს დააყრიდენ. დაწნეხის დროს ზედა ნაწილს წნეხდენ ფეხით ან კობულით, ღვინო ჩადიოდა ჩელტაში და საწნახლის თავიდან ჭურჭლებში იცლებოდა. როცა ზემო ნაწილის წნეხას მორჩებოდნენ - ჭაჭას საწურში გადმოყრიდნენ და ჩელტასაც ამოიღებდნენ, დაწნეხდენ ქვემო ნაწილსაც საწნახელში და ღვინოს გამოიღებენ და ჭურებში ჩასხამენ.

ტკბილის მაჭარი თუ გინდათ,უნდა გამოიღოთ ღვინო საწნახელიდგან ყურძნის დაწნეხისთანავე. დადუღებული ღვინო (შუმი) უნდა ადუღოთ საწნახელში 15-20 დღეს, წყალი არ უნდა ჩაურიოთ. საშუალო ღვინო - ეს არის დადუღებული საწნახელში ღვინო, როცა საწნახელში ჩაუმატებენ იმდენ წყალს, რამდენი ტკბილიც გამოიღო დაწნეხის შემდეგ.

დგვიფინა, არმუნჭი, შამანი,არ გამიგონია.

მასალები საქართველოს შინამრეწველობისა და ხელოსნობის ისტორიისათვის, ტომი IV, ნაწილი III თბილისი, მეცნიერება 1989.

– როდის გადაწყვიტეთ მარნის დაარსება და რა იყო ამის მიზეზი?

– მარანი დაარსებულია 1871 წლიდან, ხოლო ახალი მარანის დაფუძნება გადავწყვიტეთ იუნესკოს მიერ ქვევრში ღვინის დაყენების ტექნოლოგიის ქართულ კულტურულ მემკვიდრეობად აღიარების შემდეგ.

– ვაზის რომელი ჯიშები გაქვთ გაშენებული და კიდევ რომელ ჯიშებზე აპირებთ ყურადღების გამახვილებას?

– საფერავი, რქაწითელი, ხიხვი, კახური მცვივანი. ვაპირებთ კახური მწვანეს ჯიშის ვაზის გაშენებას.

– რა ღვინოებს აწარმოებთ და რითაა გამორჩეული თქვენი ღვინო?

– ვაწარმოებთ საფერავს, რქაწითელს, ხიხვს. ღვინო დამზადებულია ორგანული სასუქებით განოყიერებულ ვენახებში მოწეული ყურძნიდან. ღვინოს ვაყენებთ ქვევრში, ქართული ტრადიციული მეთოდით ჭაჭაზე დავარგებით, 4 დან 6 თვემდე. ღვინოს არ ვამატებთ არავითარ გაწებვად საშუალებებს, არ ვატარებთ ცენტრიფუგაში. არ მუშავდება სიცივით, არ ექვემდებარება პასტერიზაციას. რაც შეეხება ორგანოლეპტიკურ ნიშნებს, ეს უკვე მოყვარულის გადასაწყვეტია.

– გაიხსენეთ საქართველოში ღვინის გაყიდვის თქვენი პირველი გამოცდილება, რომელ მაღაზიებთან გქონდათ ურთიერთობა?

– რეალობა მოლოდინს არ შეესაბამება. ჩვენი ღვინის გაყიდვები დავიწყეთ ღვინის მაღაზიებში სამრეკლოს, ტაბიძის და კოტე აფხაზის ქუჩებზე.

– გადის თუ არა თქვენი ღვინო უცხოეთის ბაზარზე?

– გადის ჩინეთში.

– რა სახის სირთულეები შეგხვედრიათ თქვენს საქმიანობაში? რა უნდა დაიხვეწოს ყველაზე მეტად ღვინის სფეროში?

– არასაკმარისი ფინანსები, მაღალი ხარისხის ბოთლის ღვინის მოხმარების კულტურის უქონლობა.

– თქვენი აზრით,რა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორები თანამედროვე ქართული ღვინის კულტურის განვითარებისთვის?

– როგორც ყველა საქმისათვის, პირველ რიგში, სტაბილური გარემო, შემდეგ მუხლჩაუხრელი შრომა.

– რას ურჩევდით დამწყებ მევენახე–მეღვინეებს?

– ნებისმიერი საქმის ყველა დამწყებს ვურჩევ არასოდეს დაყაროს ფარ-ხმალი.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

„ღვინის საინფორმაციო ცენტრი“, ივლისის თვეში, ღვინის ეროვნული სააგენტოს მონაცემებზე დაყრდნობით იუწყებოდა, რომ  ექსპორტის ზრდის მიუხედავად, 2014 წელთან შედარებით, წელს საგრძნობლად დაიკლო 1 ბოთლი ქართული ღვინის საშუალო საექსპორტო ფასმა. მაგ. 1 ბოთლი ღვინის საშუალო საექსპორტო ფასმა 2016 წელს, 2014 წლის საშუალო ფასთან შედარებით, 0,78 დოლარით ანუ 25%-ით იკლო. ანუ, თუკი 2014 წელს ეს ფასი შეადგენდა 3.13 დოლარს, მიმდინარე წლის 6 თვის მონაცემებით ერთი ბოთლის ფასი 2.35 აშშ დოლარამდე ჩამოვიდა.

„ღვინის საინფორმაციო ცენტრმა“ რამდენიმე კომენტარს მოუყარა თავი ამ თემასთან დაკავშირებით.

ვლადიმერ კუბლაშვილი

მეღვინეობა ხარება, მთავარი მეღვინე & წარმოების დირექტორი

ძალიან სამწუხარო ფაქტია, მაშინ, როდესაც მსოფლიო ღვინის ბაზარზე არის ტენდენცია ღვინის ე.წ. საბაზისო საფასო სეგმენტის შემცირების და ზოგადად პრემიუმ საფასო სეგმენტის ზრდისა (ანუ ქართული ღვინის ფასების დაცემა ეწინააღმდეგება ზოგადად ამ ტრენდს, იხ. ილუსტრაცია). 

გარდა ამისა, ზოგადად, ქართული ღვინის ხარისხმა აიწია, ცნობადობა იზრდება, კომერციულ ნაწილშიც მეტი გამოცდილება დაგროვდა და ფასები მაინც მუდმივად ქვევით იწევს.

საექსპორტო ბაზრებზე არის “უამრავი” კატეგორია, მაგალითად კატეგორია “მსოფლიოს ახალი ღვინის ქვეყენები”, ან “ შრალი წითელი ღვინოები" ან თუნდაც “კასრში დაძველებული შარდონეები” და ასე შემდეგ… ჩვენი კატეგორიაა “ქართული ღვინო” და შესაბამისად, შევდივართ საფასო კონკურენციაში სხვა კატეგორიებთან. მაგრამ როდესაც ჩვენს კატეგორიაში (“ქართულ ღვინოში”) ჩნდებიან ისეთი მოთამაშეები, რომლებიც “განწირულად” ყიდიან ღვინოს ლამის დემპინგურ ფასებში, სწორედ ეს იწვევს საერთო ფონის გაფუჭებას. ჩემის აზრით, ეს არის ერთ-ერთი ფაქტორი, რომელიც ახდენს ფასების დაცემას დროის ხანგრძლივ ჭრილში (მაგალითად თუ მე, როგორც იმპორტიორს, შემიძლია ვიყიდო A კომპანიისაგან “მუკუზანი” 3.5$, რატო გადავიხდი კომპანია B-ს მაღალ ხარისხიან “მუკუზანში” 4.5$, მაშინ როდესაც ჩემი მომხმარებელის 99% პროცენტი რეაგირებს ფასზე? ე.ი. რაღაც დროის შემდეგ კომპანია B-თვის პოტენციური იმპორტიორების რიცხვი ამ პოლიტიკით მცირდება ამათუიმ ქვეყანაში და ის იძულებულია ჩაცოცდეს შედარებით დაბალ ფასზე და აქ უკვე A ვეღარ უწევს კონკურენციას იგივე ფასით და დაბალი ხარისხით და იგი ისევ დაბლა წევს ფასებს და ა.შ.)

ჩემი აზრით, ამ შემთხვევაში ქართული ღვინის ექსპერტები უნდა შეთანხმდნენ, რომ კატეგორიის “ქართული ღვინის” ქვე-კატეგორიების (მაგ. “ჯიშური, პრიმერის ტიპის ღვინო, “ადგილწარმოშობა,“ქვევრში დაყენებული ღვინო”) EXW არ უნდა იყოს რაღაც გონივრული X თანხის დაბლა. ეს გამოიწვევს კატეგორიის და თავისი ქვე-კატეგორიების დაცვას გარე საექსპორტო ბაზრებზე (ფასთა წარმოქნის კუთხით) და შიგნიდან მის გაძლიერებას (ღვინის ხარისხის კიდევ უფრო აწევის კუთხით).

ქართულ ღვინოს საექპორტო ბაზრებზე წარმატებას მოუტანს არა იაფი და ძვირი, არამედ სწორი ფასები.

ქეთი ჯურხაძე

ღვინის სკოლა-სტუდია კაბისტონის ხელმძღვანელი, ღვინის ექსპერტი

ვფიქრობ ფასის ვარდნა გამოიწვია მარნების მომრავლებამ, რაც სამწუხაროდ ხარისხზეც აისახა. თუმცა იმედს ვიტოვებ, ბაზარი დაარეგულირებს ხარისხს. თუ ასე არ მოხდა, მაშინ ძალიან ცუდ მდგომარეობაში აღმოვჩნდებით, ვინაიდან დაბალფასიანი ღვინის წარმოება ვერასდროს იქნება მხოლოდ კონკურენციის მიზეზი.

შალვახეცურიანი

საქართველოსსომელიეთაასოციაციის პრეზიდენტი

ფასის დაკლების მიზეზი ჩემი აზრით რუსულენოვან ბაზრებზე ეკონომიკური კრიზისით არის გამოწვეული. ამ ბაზრებზე (პირველ რიგში რუსეთში), მოთხოვნა შემცირებულია ზოგადად ღვინოზე და მათ შორის ქართულ ღვინოზეც, და მომხმარებელი უფრო დემოკრატიული ფასების სეგმენტში ინაცვლებს. სავარაუდოდ, ქართველი მწარმოებლებიც იძულებული არიან ფასები დაუწიონ, რათა შეინარჩუნონ პოზიციები ამ ბაზრებზე.

გამოსავალი? ოთხი მიმართულება (ამ ჩვენებას არ ვცვლი 1998 წლიდან):

1. დარგში შიდა რეგულაციების მოწესრიგება: აპელასიონების/ადგილწარმოშობების სისტემა, ქვევრის ღვინის წარმოების რეგულაცია, წარმოების ეფექტიანი კონტროლი/აღრიცხვიანობა რთველიდან ბოთლამდე.

2. მარკეტინგი: ერთიანი და მკაფიო მესიჯების ჩამოყალიბება და მათი ეფექტიანი მიწოდება სხვა და სხვა ბაზრებზე. ერთიანი მარკეტინგული პოლიტიკა.

3. განათლება: არა მხოლოდ ენოლოგიაში (რომელშიც მაინც არსებობს პრობლემები), არამეტ მევენახეობა, ღვინის ბიზნესი და მარკეტინგი, ინჟინერია და სხვა.

4. კოოპერაცია: მევენახეებისა და მცირე მეღვინეების კოოპერატივების შექმნის წახალისება.

გიორგი მარგველაშვილი

თბილღვინოს გენერალური დირექტორი

2014 წელი მართლაც განსაკუთრებული იყო გართული ღვინის ექსპორტის მნიშვნელოვანი ზრდის კუთხით. თუმცა წლის ბოლოს, კერძოდ დეკემბერში რუსეთში განვიითარებულმა მოვლენებმა გამოიწვია ადგილობრივი ვალუტის მნიშვნელოვანი დევალვაცია მყარ ვალუტებთან შეფარდებით. შესაბამისად, ყველა იმპორტირებულ პროდუქტს, მათ შორის ქართულ ღვინოსაც, მნიშვნელოვნად გაეზარდა ფასი რუბლის ექვივალენტში. ქართული ღვინის იმპორტიორ კომპანიებს მოუწიათ წინასწარ განთავსებული შეკვეთების გაუქმება, რადგან მათთვის აღარ იყო ეკონომიურად მომგებიანი ღვინის იმდროინდელი ფასები ახალი გაცვლითი კურსის გამო. პრაქტიკულად, ყველა ქართველ მწარმოებელ მოუწია საექსპორტო ფასების მნიშვნელოვანი შემცირება, რათა მორგებოდა ბაზრის ახალ რეალობას.

უნდა აღინიშნოს, რომ მწარმოებლებისთვის ეს ძალზედ მძიმე ნაბიჯი იყო, რადგან 2014 წლის რთველზე დაფიქსირდა ყურძნის რეკორდულად მაღალი ფასი და იმ დროისთვის ქართული ღვინის თვითღირებულება აღწევდა თავის მაქსიმუმს, წინა წლებთან შედარებით. ბაზრის ტენდენციიდან გამომდინარე, ფასების იძულებითმა შემცირებამ მინიმუმადე დაიყვანა ქართველი მწარმოებლების მომგებიანობის მარჟები.

გარდა რუსეთისა, ანალოგიური მოვლენები 2015 წელს, ადგილობრივი ვალუტის დევალვაციის სახით ჯაჭვური რეაქციით გავრცელდა ისეთ მნიშვნელოვან ბაზრებზე, როგორებიცაა უკრაინა, ბელორუსია, ყაზახეთი  და აზერბაიჯანი. ეს ქვეყნები კი ერთად მოიხმარენ მთლიანი ქართული ღვინის ექსპორტის 80%-ზე მეტს. იმისათვის, რომ ქართულ ღვინოს შეენარჩუნებინა კონკურენტუნარიანობა, მწარმოებლებს მოუწიათ ფასების გადახედვა შემცირების კუთხით, სრულ ასორტიმენტზე.

ამ დროისთვის ფასების შემცირების ტენდენცია შეჩერებულა, ასევე შედარებით დასტაბილურდა გაცვლითი კურსის მაჩვენებლები ზემოთ ნახსენებ, სადღეისოდ სტრატეგიულად მნიშვნელოვან ბაზრებზე. ქართველი მწარმოებლები ცდილობენ გაზარდონ თავიანთი ექსპორტის მაჩვენებლები ისეთ ბაზრებზე, რომლებთაც ნაკლებად ახასიათებთ ეკონომიკური რხევები და პოლიტიკური რისკები, როგორიცაა აღმოსავლეთ და დასავლეთ ევროპა, აშშ, კანადა, ჩინეთი და იაპონია.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

გიორგი ბარისაშვილი

 ქართული სუფრა ღვინის სასმისთა დახვეწილი ფორმებითა და მრავალფეროვნებით ყოველ დროში გამოირჩეოდა. ეს გარემოება ბევრს ფაქტორს ეფუძნება, რომელთა სათავეში, რა თქმა უდან ღვინო დგას. თუმცა, სასმისთა დიდი მრავალფეროვნების მიუხედავად, ჩვენს ქვეყანაში ძველთაგანვე ღვინის სასმისის ერთი საერთო ფორმა ჩამოყალიბდა, რომელიც კლასიკურ ფორმად უდნა ჩაითვალოს. ესაა თასი, რომელიც მზადდება: თიხის, ოქრო-ვერცხლის, სპილენძისა და იშვიათად ხისგანაც. აღსანიშნავია, რომ ბოლო პერიოდის ღვინის სასმისები უძველესი არქეოლოგიური ნიმუშებისაგან თითქმის არ განსხვავდება და მათი ესეოდენი მსგავსება გაოცებას იწვევს. საინტერესოა ისიც, თუ რამ განაპირობა ათეულ საუკუნეთა დაშორებულ ამგვარი სასმისების ასეთი მსგავსება? აღსანიშნავია, რომ ქართული მეთუნეობის ასაკი ჩვენი ქვეყნის მევენახეობა-მეღვინეობის ისტორიის მსგავსად 8000 წელია...

უძველესი და დღევანდელი სასმისების მსგავსება, როგორც აღინიშნა, გარკვეულწილად ღვინომაც განაპირობა. გვხვდება შემთხვევა, როდესაც, მაგალითად ღვინის ჭურჭლის მოყვანილობასა და შინაარსს მეჭურჭლეს თავად ღვინის ხასიათი კარნახობს. მაგალითად შიდა ქართლში, გორისა და ატენის ხეობის მახლობელ ადგილებში გვხვდება საკმაოდ ვიწროყელიანი დოქები. საქმე ის გახლავთ, რომ ატენის ხეობის შემოგარენის ღვინოს ბუნებრივი ცქრიალი ახასიათებს. ამ შემთხვევაში კი დოქიდან ფიალაში გადმოსხმული ღვინო, რომელიც ქვევრში გარკვეული დროით მიძინებული იყო, უნდა გაცოცხლდეს და გახალისდეს, რის დროსაც ღვინის სიკეთეს ადამიანი უკეთესად შეიგრძნობს. ზოგადად, გორის მეთუნეობის კერა ძალიან განთქმული იყო. შესაბამისად, აქაური საღვინე ჭურჭელი მაღალმხატვრული გემოვნებითაა შესრულებული. ხშირია შემთხვევა, როდესაც გორის დოქებზე კონკრეტული ვაზის ჯიშებია გამოსახული. დოქებზე გვხვდება, მაგალითად ყურძნის მწვანე მტევნების რელიეფური გამოსახულებები, რაც პირდაპირ მიანიშნებს იმაზე, რომ დოქზე ქართლის ვაზის ჯიში გორული მწვანეა გამოსახული. ანდა მოყვითალო-მომწვანო მტევნებიც, რაც, რა თქმა უნდა ჩინურია. მსხვილმარცვლიანი, დიდრონი წითელი მტევნები კი ცხადია, თავკვერია.

საქართველოში ჩვენ გვხვდება, როგორც თიხის, ისე ბრინჯაოს, სპილენძის, მინის, ოქრო-ვერცხლის, ხისა და პირუტყვის რქისაგან დამზადებული სასმისები. როგორც აღინიშნა არსებობს სასმისის კლასიკური ფორმა, რომელიც ფაქტობრივად არ შეცვლილა და ის დღესაც იმგვარია, როგორც საუკუნეების წინ. რა თქმა უნდა, გვხვდება ფიალებისაგან რადიკალურად განსხვავებული სასმისებიც, რაც ამ დიდ სფეროს კიდევ უფრო მრავალფეროვანს ხდის. ქართულ სასმისთა მრავალფერიოვნებას ცხადია ლხინის სუფრასთან ვხვდებით, ხოლო ამგვარ სასმისებს სალაღობო სასმისები ეწოდება, რაც ჩვენი ქვეყნის კუთხეების მიხედვით საკმაოდ განსხვავდება. განსხვავებულია სასმისების სახელებიც. ასე მაგალითად: ყარყარა, კულა, აზარფეშა, ჭინჭილა, ორჭინჭილა, კვანჩხა, მარანი და სხვ. ღვინის სასმისების სახელებს "ვეფხისტყაოსანშიც" ვხვდებით:

"რა მეფემან უსენს წინა სვა მრავალი დოსტაქანი,

კვლა შესვეს და კვლა აუვსნეს სხვა ფარჩნი და სხვა ჭიქანი"...

ამ შემთხვევაში ჩვენ ღვინის სამი სასმისის სახელს ვკითხულობთ ვეფხისტყაოსანში: დოსტაქანი, ფარჩი და ჭიქა...

ერთობ საინტერესოა ქართული და ირანული სასმისების მსგავსებაც. როგორც ცნობილია, ერთ დროს ღვინო საქართველოდან ირანში გაჰქონდათ. უნდა ითქვას, რომ ირანში უპირატესად კახური ღვინო ჩადიოდა, რომლის გემო და ხასიათი ირანის მაშინდელი მოსახლეობისათვის და უმთავრესად  დიდგვაროვნებისთვის, კარგად უნდა ყოფილიყო ცნობილი. შესაძლოა, ღვინის ირანული სასმისების ქართულთან მსგავსება ამითაც იყოს განპირობებული. საქართველოში, ძირითადად თბილისსა და მის შემოგარენში ხშირად გხვდება ვერცხლისა და სპილენძის სასმისები, რომლებზეც გვხვდება ირანული თუ არაბული წარწერები. თუმცა ცხადია, ქართულ სასმისებზე გაკეთებული წარწერები, აბსოლუტური უმრავლესობის შემთხვევაში ქართულია. ღვინის ზოგიერთი ქართული სასმისი ირანულ-არაბული სახელებითაც მოიხსენიება ჩვენში, რასაც ვიგებთ ამავე სასმისებზე გაკეთებული ქართული წარწერებიდანაც. ერთ-ერთი ამგვარი სახელია, მაგალითად ვერცხლის სასმისი "მისხალი", რომელი სასმისის სახელიც ბოლო პერიოდამდე უცნობი იყო. უპირატესად XVIII-XIX საუკუნეების ამგვარ სასმისზე, რომელსაც, მეორე მხრივ აღმოსავლური გავლენა ეტყობა, ხშირია ქართული წარწერები, რომლებშიც მოიხსენიება სიტყვა "მისხალი".

მაგალითად:

"ქ. გარსევანის. შვილის. ზურაბ. მღდელისა. ვარ. მისხალი. მ."

"ქ. მეცხვარი. შვილი. ბექოასი. ვარ. მისხალი. მა."

"ქ. დავითის. შვილი. თევდორე. ნაცვალისა. ვარ. მისხალი." 

"ქ. აბაშიძის. ევგენის. ასულის. თინათინის. მზითვისა. ვარ. მისხალი. მბ."

და სხვ.

სასმისი მისხალი ვერცხლისაა და იგი ქართველი ოსტატების მიერ მზადდებოდა ზემოაღნიშნულ პერიოდში. მას აქვს ვიწრო და მაღალი ქუსლი და წარმოადგენს მომცრო, ან საშუალო ზომის ერთგვარ ფიალას. უმეტეს შემთხვევაში სასმისს ძირზე ქართველი ოსტატის მიერ დასმული აქვს დამღა.

ღვინის ქართულ სასმისებზე არც თუ ისეთი იშვიათობაა რაიმე წარწერა. ზოგიერთი წარწერა გვამცნობს, რომ სასმისი განკუთვნილი ყოფილა მიცვალებულთა შესანდობრისათვის. მაგალითად წარწერა სპილენძის სასმისსზე: "იორამ შველაშვილის სასულიერო".

წარწერა თიხის ჭიქაზე - "უდროვოდ გარდაცვლილთა შესანდობარი"და სხვ.

საინტერესოა წარწერა გურული მღვდლის ღვინის სასმისზე, რაც, ამავდროულად ერთგვარი შეგონებაცაა:

"ღმერთო ყურძნისა ნაყოფი

დღე ყოველ მოგვეც საყოფი,

ზომიერ მსმელო იხარებ

უზომო მსმელო ინანებ".

ანდა წარწერები ყანწებზე:

"ყანწი ვარ. ღვინით. სამსე. და. ალავერდი. ვარ. თქვენთან."

"ალავერდი იახშიოლ. გიორგი ყურაშვილი."

"ესე წყვილი ჯიხვები შემოვწირე მე მამიამ ჯიხაძემ დედა ღვთიშობლის ეკლესიას ჩემისა სახსოვრად".

წარწერა ვერცხლის ბადიაზე: † ჩყვ. მიურთმევია. გიორგი. რობაქიძესა. თვის. სიძე. ვასუასათვინა. ღმერთმა. შვიდობაში. მახმაროს. ესე. ვერცხლის. ბადია†

წარწერები აზარფეშებზე:

წარწერა ნიკოლოზ ბარათაშვილის აზარფეშაზე: "ამავსებ ღვინით, აგავსებ ლხინით, შესვი? გაამოს!"

"აზარფეშა ვარ კოლა ერისთავისა"

"ლევან დადიანი"

"ქ. თა. გივი ბარძიმის ძის ამილახვარვის ვარ"

"ჰაზარფეშა ვარ ღვინისა მომხურებელი ტვინისა..." და სხვ.

როგორც თავშივე აღინიშნა, ქართულ სასმისთა უმრავლესობას ფიალის მოყვანილობა აქვს. ღვინის სასმისების ეს ფორმა, როგორც ითქვა, ათეულობით საუკუნეებს ითვლის, მაგრამ მათი მოყვანილობა შემთხვევითი მიგნება ნამდვილად არ უნდა იყოს, და ამ გარემოებას შესაძლოა რაიმე საფუძველი ედოს. ამ მხრივ მეტად საინტერესოა დავით ბაგრატიონის წიგნი - "იადიგარ დაუდი" (თბილისი, 1985), რომელშიც ქართული სასმისის კლასიკურ ფორმასა და პრინციპზე მეტად საინტერესო ცნობებს ვკითხულობთ:

..."თუ კაცი ღვინოსა პირვიწროსა სასმლითა სვამს, უფრო ადრე დაითრობის, და თუ პირფართოსა სასმლითა სვამს, გვიან დაითრობის, ამისთვის რომე თუ პირვიწროსა სასმლითა სვამს, ღვინის სული და ძალი მაშინვე ტვინსა და დამაღშიგა  (დამაღი - სასა, პირის ღრუს უკანა კედელი, ავტორი.) ეცემის და მისთვის ადრე დაითრობის და ეს ღვინის სული ადრე დაათრობს. და თუ პირფართოთა სვამს, ღვინის სული დაიფანტვის და აღარ დაითრობის" ...

XVI საუკუნის ამ ძეგლში, რომელიც სამკურნალო კარაბადინის შინაარსის წიგნია, ყურძენზე და ღვინოზე ბევრი საინტერესო დეტალის ამოკითხვაა შესაძლებელი. როგორც მოტანილი ამონარიდიდან ჩანს, რომელიც, რა თქმა უნდა, მხოლოდ ერთი ადამიანის აზრი არ უნდა იყოს, ქართული სასმისის – ფიალის მოყვანილობას თავისი მიზეზი ჰქონია, რაც მეტად საინტერესოა. ალბათ ამით უნდა იყოს გამოწვეული, რომ ქართულ ყოფაში "პირფართო" ჭურჭლეულის რიგი მრავალფეროვნება გვხვდება: თასი, ფიალა, ჯამი, ჯამთასი, ჯამფილა, თასფიალა, ბადია, წაფი, წაფურა, აზარფეშა და სხვ.

საგულისხმოა, რომ, თუკი ქართველები ღვინის სასმისებს ამგვარად ამკობდნენ, მაშინ იოლი წარმოსადგენია, თუ თავად ამ სასმისებში ჩასხმული ღვინო როგორიღა იქნებოდა...

დასასრულს კვლავაც გავიმეორებთ, რომ ღვინის ქართულ სასმისთა ესოდენ მრავალფეროვანი სახე ქართული ღვინის ხასიათმა განაპირობა. ხოლო ქართულ ვაზის ჯიშთა სიმრავლისა და მათგან დაყენებულ ღვინოთა განსხვავებულობის გამოისობით ჩვენს ყოფაში უჩვეულოდ მრავალფეროვან სასმისებს ვხვდებით, რამაც არქაული დროიდან თითქმის უცვლელად მოაღწია დღევანდლამდე.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

– როდის გადაწყვიტეთ მარნის დაარსება და რა იყო ამის მიზეზი?

– ჩვენი მამაპაპისეული სახლი 80-იანი წლების დასაწყისში აღვადგინეთ და დავსახლდი ოჯახთან ერთად. ამ სახლს ოდითგანვე ჰქონდა მარანი და ძველისძველი ქვევრებიც. მოგვიანებით აღმოვაჩინეთ, რომ ერთ-ერთ ქვევრს ერეკლე II-ს დროინდელი მეთუნის ბეჭედიც აქვს ქვევრის ტუჩზე. მარანი სრულად 90-იან წლებში აღვადგინეთ და ქვევრებში ღვინის დაყენებაც მალევე განვაახლეთ.

– ვაზის რომელი ჯიშები გაქვთ გაშენებული და კიდევ რომელ ჯიშებზე აპირებთ ყურადღების გამახვილებას?

– სანამ მარანს აღვადგენდით, ძირითადად რქაწითელის ვენახები გვქონდა, მცირე რაოდენობით მწვანე და საფერავიც ერია. 90-იანების მიწურულს ძველი კახური ჯიშების, ქისის და ხიხვის გაშენებაც დავიწყეთ. ალბათ ერთ-ერთი პირველები ვიყავით, ვინც ამ ჯიშებიდან ღვინის დაყენება და მოგვიანებით მისი ბოთლში ჩამოსხმა დაიწყო. გარკვეული დროის შემდეგ საფერავიც მივამატეთ.  დიდი სურვილი გვაქვს, რომ სიმონასეული და კახური მცივანიც გავაშენოთ მომავალში.

– რა ღვინოებს აწარმოებთ და რითაა გამორჩეული თქვენი ღვინო?

– ჩვენი ვენახები ყვარლის რაიონის სოფელი ჭიკაანის ჩრდილოეთით არის გაშენებული. ეს ნაკვეთები "ნაოტრების" სახელითაა ცნობილი და ქვა-ღორღიანი ნიადაგით გამოირჩევა, სადაც შედარებით მცირე რაოდენობით, მაგრამ ხარისხიანი ყურძენი მოდის. ბოთლში ღვინო პირველად 2012 წელს ჩამოვასხით; ცალკე ქისი და ასევე ქისის, რქაწითელის და ხიხვის ნარევი, ანუ კიუვე (Cuvée). შარშან რქაწითელი და საფერავიც მივუმატეთ ჩამონათვალს.

– გაიხსენეთ საქართველოში ღვინის გაყიდვის თქვენი პირველი გამოცდილება, რომელ მაღაზიებთან გქონდათ ურთიერთობა?

– პირველად ჩვენი ღვინის გაყიდვა ღვინო ანდერგრაუნდში, ვინომანიაში და ვინოთეკაში დავიწყეთ. შემდეგ მათ ღვინის სხვა მაღაზიები და ბარები მოჰყვნენ. 

– გადის თუ არა თქვენი ღვინო უცხოეთის ბაზარზე?

– კი, უკვე გაგვაქვს ჩვენი ღვინო ავსტრიაში, შვეიცარიაში, სლოვენიაში, იაპონიაში, გერმანიასა და აშშ-ში.

– რა სახის სირთულეები შეგხვედრიათ თქვენს საქმიანობაში? რა უნდა დაიხვეწოს ყველაზე მეტად ღვინის სფეროში?

– ტექნიკური თვალსაზრისით, დასახვეწია აგრო-დაზღვევის სისტემა, პრობლემებია იაფ კაპიტალთან ხელმისაწვდომობასთან დაკავშირებით, იმისათვის, რომ ჩვენი მარანი და ვენახები გავაფართოვოთ. ასევე პრობლემაა შესაწამლი პრეპარატების ხარისხი. ზოგადად, ცოდნის დეფიციტია, მომხმარებლებშიც და მეღვინეებშიც. ბოლო წლებში გაიზარდა ენთუზიასტი მეღვინეების რაოდენობა, რომლებიც ძირითადად ნატურალური ქვევრში დაყენებული ღვინის წარმოებით არიან დაინტერესებული. სწორედ ეს განაპირობებს თბილისის ახალი ღვინის ფესტივალის მონაწილეთა მუდმივ ზრდასაც. ეს ძალიან კარგი და მისასალმებელია, თუმცა აუცილებელია საჭირო განათლება და პროფესიული გამოცდილება ამ დამწყებმა მეღვინეებმა ტრენინგებით და გამოცდილ მეღვინეებთან ურთიერთობით მიიღონ. ღვინის კლუბის მიერ ორგანიზებული ლექცია-სემინარები ამის კარგი მაგალითია.

– თქვენი აზრით,რა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორები თანამედროვე ქართული ღვინის კულტურის განვითარებისთვის?

– აუცილებელია ცოდნის გაღრმავება, მეღვინისთვის და მომხმარებლებისთვისაც. მეღვინისთვის აუცილებელია ვენახის სიყვარული; როგორც მოგეხსენებათ, კარგი ღვინო მხოლოდ კარგად მოვლილი ვენახიდან დგება, რომელიც წელიწადის ოთხივე დროს ყოველდღიურ შრომას მოითხოვს. ვფიქრობ, მეღვინე ვენახში ყოველდღე უნდა შედიოდეს. ქართველი მომხმარებელი კი უფრო მეტად უნდა დავაინტერესოთ ჩვენი მრავალფეროვანი ქართული ჯიშებით და მათგან დაყენებული ღვინოებით, ქვევრის თუ უქვევრო ღვინოებით. ასევე სასურველია, რომ მომხმარებელი ღვინის სმის დროს უფრო მეტ ყურადღებას ღვინის ხარისხს და მის მახასიათებლებს აქცევდეს, ვიდრე მისი დიდი რაოდენობით სმას.

– რას ურჩევდით დამწყებ მევენახე–მეღვინეებს?

– დამწყებმა მევენახე–მეღვინეებმა უნდა შეითავისონ, რომ იშრომონ მოთმინებით. ამ საქმეს სჭირდება თავდაუზოგავი შრომა, რომ ჯერ კარგი ყურძენი მოიყვანო და შემდეგ კარგი ღვინო დააყენო. ეს გულისხმობს კარგი სავენახე ნიადაგის შერჩევას, ხარისხიანი ნერგის ჩაყრას. თუ ქვევრის ღვინის ჩამოსხმას აპირებს, კარგი ქვევრების შერჩევას და რაც ერთ-ერთი ყველაზე მთავარია, ქვევრების და ზოგადად მარანის ჰიგიენას. სასურველია გამოცდილ მევენახე-მეღვინეებთან ხშირი ურთიერთობა და კონსულტაციებიც. წარმატებებს ვუსურვებ ყველას!

 © საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

გადმოწერეთ

თეიმურაზ ღლონტი, ვაზისა და ღვინის საგალობელი. თბ. "საბჭოთა საქართველო", 1983.

გიორგი ბარისაშვილი

ბოლო პერიოდში ჩვენს ქვეყანაში არაერთი ოჯახური მარანი ამოქმედდა, სადაც ბოთლში ღვინის ჩამოსხმასაც ეწევიან. ეს გარემოება კი ქართული მეღვინეობის განვითარებისთვის მეტად მნიშვნელოვანია, რადგან ინტერესი ოჯახური, ქვევრში დაყენებული ღვინისადმი სულ უფრო და უფრო იზრდება. ახალი, ტრადიციული მარნების მშენებლობას განსაკუთრებული ხასიათი კახეთში აქვს.

 ერთ ერთი ასეთი მარანი, რომელიც ახლახანს ააშენა დავით იმედაშვილმა, მდებარეობს ქალაქ ახმეტაში. მარნის არქიტექტურა ძველ კახურ ტრადიციულ სტილს იმეორებს. მარანშივე, ცალკე გამოყოფილ ადგილას მოწყობილია ღვინის დასაგემოვნებელი ადგილი ბუხრით. მარნის მეპატრონე აყენებს: საფერავს, რქაწითელსა და მწვანეს. რაღა თქმა უნდა, აქვე იხდება ტრადიციული ჭაჭაც.

მარანში ჩაფლულია  12 ქვევრი, სადაც მთლიანობაში ეტევა 10 ტონა ღვინო. მნიშვნელოვანია, რომ მარანში შარშანდელი წლის მოსავალი უკვე ჩამოისხა ბოთლებში და შევიდა ბაზარზე სახელწოდებით „ჩვენი ოჯახი ღვინო“.

ასევე მნიშვნელოვანია, რომ მარნის მეპატრონე - დავით იმედაშვილი აპირებს მიიღოს ტურისტები და ამრიგად ჩაერთოს ღვინის ტურიზმში, რისთვისაც მას ნამდვილად ყველანაირი პირობა აქვს.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

– როდის გადაწყვიტეთ მარნის დაარსება და რა იყო ამის მიზეზი?

 – ჩვენი მარანი დავაარსეთ 2 წლის წინათ, სოფელ გრემში. დაარსების მიზეზი მარტივია, მეც და მამაც მოქმედი მეღვინეები ვიყავით, ვმუშაობდით სხვადასხვა ქარხნებში, პარალელურად სულ გვქონდა სურვილი საკუთარი მარანი გაგვეკეთებინა, სადაც ნატურალურ ღვინოს დავაყენებდით ქვევრში და მუხის კასრებში. როგორც იქნა 2 წლის წინ მოვაბით თავი.

– ვაზის რომელი ჯიშები გაქვთ გაშენებული და კიდევ რომელ ჯიშებზე აპირებთ ყურადღების გამახვილებას?

– გვაქვს 35 მდე საკოლექციო ჯიში, როგორც დასავლეთის, ასევე აღმოსავლეთის ჯიშები: ალექსანდრეული, ოჯალეში, ჩხავერი, მუჯურეთული, და სხვა მრავალი, ასევე ფრანგული, იტალიური ჯიშებიც, ხოლო საღვინე ჯიშებს რაც შეეხება,  სამნაირი რქაწითელი: ვარდისფერი, თეთრი, წითელი. კახური მწვანე, ხიხვი, ქისი და ორნაირი საფერავი: მრგვალმარცვალა და ბუდეშურისებრი. რეალურად ყველა ჯიში საინტერესო და პატივსაცემია, უბრალოდ ჩვენ გვაინტერესებს უშუალოდ ჩვენს ტერუარზე შეინარჩუნებენ თუ არა გემურ თვისებებს და რა შედეგებს მოგვცემენ თავისი მიკროკლიმატის გათვალისწინებით. სწორედ ამიტომ, საექსპერიმენტოდ  ჩავყარეთ აღმოსავლეთისთვის უჩვეულო ჯიშებიც.

– რა ღვინოებს აწარმოებთ და რითაა გამორჩეული თქვენი ღვინო?

– უკვე მეორე წელია ვაყენებთ 3  ვაზის ჯიშის ღვინოს: რქაწითელი, კახური მწვანე, საფერავი. 2015-ში თამუნამაც (ჩემმა მეუღლემ) დააყენა განსხვავებული მეთოდით (კარბონული მაცერაციით ქვევრში) რქაწითელი. ყველა ღვინო თავისთავად საინტერესო და გამორჩეულია ერთმანეთისაგან. რაც შეეხება ჩვენსას, ვენახში არ ვიყენებთ სისტემურ წამალს და ღვინოც დგება ქვევრში,  ნატურალურად, დამხმარე პრეპარატების გარეშე. ყველა პროცედურას, ყურნის დაკრეფა, დაწურვა, ჩამოსხმა, მაღაზიებში ან ექსპორტზე გაგზავნას მე და ჩემი მეუღლე ვუძღვებით.

– გაიხსენეთ საქართველოში ღვინის გაყიდვის თქვენი პირველი გამოცდილება, რომელ მაღაზიებთან გქონდათ ურთიერთობა?

– რადგან ჩვენი ღვინო ნატურალურია, პირველივე მოსავლის ღვინო 2014-ი შევიტანეთ ნატურალური ღვინის ბარებში და მაღაზიებში როგორებიცაა: ღvino underground, Stampesso, აზარფეშა,  ჯივინო, ასევე დაიტერედა Hilton-ი და სხვა მრავალი მაღაზია.

– გადის თუ არა თქვენი ღვინო უცხოეთის ბაზარზე?

– რაც შეეხება 2015 წლის მოსავალს, დაინტერესდნენ უცხოეთიდან და ძირითადი რაოდენობა გავიდა და გადის ექსპორტზე ამერიკაში, იაპონიასა და დანიაში.

– რა სახის სირთულეები შეგხვედრიათ თქვენს საქმიანობაში? რა უნდა დაიხვეწოს ყველაზე მეტად ღვინის სფეროში?

– ძალზედ მნიშვნელოვანია მომხმარებლის გემოვნების დახვეწა, მაღალხარისხიანი ღვინის კონკურენცია ბაზარზე, მცირე მარნების ხელშეწყობა, "პოპულარიზაცია", ნატურალური ღვინის შესახებ მეტი ინფორმაციის მიწოდება მომხმარებლისთვის...

– თქვენი აზრით,რა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორები თანამედროვე ქართული ღვინის კულტურის განვითარებისთვის?

– გამომდინარე იქიდან, რომ გვაქვს ამხელა სიმდიდრე ამ სფეროში, უამრავი არაჩვეულებრი, უნიკალური ვაზის ჯიში და ვიყენებთ მხოლოდ რამდენიმე ჯიშს საღვინედ, აუცილებელია გავაცოცხლოთ მიძინებული, გადაშენების პირას მყოფი ჯიშები და გავზარდოთ ასორტიმენტი, გავაკეთოთ ექსპერიმენტები და ამით გავაოცოთ მსოფლიო ღვინის სამყარო, რომელშიც უკვე საპატიო ადგილი უკავია ქართულ ღვინოს.

– რას ურჩევდით დამწყებ მევენახე–მეღვინეებს?

– დამწყებ მეღვინეებს მინდა ვურჩიო, რომ მიიღონ განათლება მევენახეობა- მეღვინეობაში, რა თქმა უნდა პრაქტიკისა და გმოცდილების გარეშეც არაფერი გამოვა, იქნება ბევრი იმედგაცრუება, გულისტკენა, თუ ნატურალური მეღვინეობა სურთ, თუმცა ნუ დაყრიან ფარ-ხმალს, ვენახის, ღვინისა და საქმის მიმართ პატიოსანი მიდგომით, მონდომებით და შრომით აუცილებლად მიაღწევენ სასურველ შედეგს.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

წიგნიდან: ერმილე ნაკაშიძე, მევენახეობა-მეღვინეობა გურია-სამეგრელოში, აჭარაში და აფხაზეთში. სახელგამი, 1929

ავტორის მართლწერა შენარჩუნებულია (რედ.)

1. ჩხავერი. - ვაზი საკმაოდ ღონიერი და მოსავლიანია. მტევანი აქვს შუათანა, საკმაოდ შეკუმშული, იშვიათად გაფრთხნილი.მარცვალი წვრილი, რგვალი, მუქი ვარდის ფერი; კანი თხელი და ნაზი; ხორცი წვნიანი ტკბილი, ცოტათი მომჟავო, საერთოდ ძალიან გემრიელი. იძლევა კარგ ღვინოს მქრთალი ვარდის ფერისას, ტკბილს და სასიამოვნო არომატით. ეს ჯიში მეტად გავრცელებული იყო მთელ გურიაში საჯავოხოს გარდა, ის უფრო სჭარბობდა გურიის სამხრეთ ნაწილებს ზეგნების - სოფლებში, აჭარა-გურიის მთაგრეხილის კალთებზე: ლეხაური, მაკვანეთი, შემოქმედი, ბაღდადი, ბახვი, ასკანა და სხვა.

2. ჯანი - ვაზი საკმაოდ ღონიერი და მოსავლიანია. მტევანი შუათანა, ტოტებიანი, გრძელი - და მეჩხერი. მარცვალი წვრილი, რგვალი, სრულიად შავი ფერის, მოელვარე, ყუნწზე მჭიდროდ მიმაგრებული. კანი თხელი, ცოტათი მკვრივი; სირბილე ხორციანი, ტკბილი და მეტად სასიამოვნო გემოსი. ყურძენი ზამთარში კარგათ ინახება, თუ ხეზე დაუკრეფელი დიდხანს დარჩა, მარცვალი არ ლპება, არამედ ჩამიჩდება. ღვინო კარგი თვისების უდგება, წითელი ფერის, მაგარი, სასიამოვნო არომატით, კარგად ინახება და მთელ გურიაში საუკეთესო ღვინოდ ითვლება. ეს ჯიში ძალიან გავრცელებული იყო შუა გურიაში, მაგრამ ვინაიდან ის სხვაზე მეტად იჩაგრება სოკომაგვარი ავადმყოფობით, მისი რაიონი მეტად შევიწროვდა. ის კიდევ აქ-იქ დარჩენილია ჩოხატაურის რაიონში, სოფ. ბუკის-ციხეში, იანაულში, ერკეთში და სხვა.

3. მტევან-დიდი - ვაზი ღონიერი, დიდ-მოსავლიანი. მტევანი დიდი, ფრთებივით ტოტებიანი, მეჩხერი. მარცვალი შავი, საკმაოდ რგვალი, ცოტა-თი მოგრძო; კანი თხელი; ხორცი წვნიანი, ტკბილი, საკმაოდ სასიამოვნო გემოსი. ეს ჯიში მთელ გურიაში ფართედ იყო გავრცელებული და ეხლაც მოიპოვება აქა იქ ამ რაიონების მეღვინეობის ყველა სოფლებში. ღვინო უდგება მაგარი, მუქ-წითელი - ფერისა, სასიამოვნო გემოსი და არომატით; ის დიდხანს ინახება და ტიკით გადატანას კარგათ იტანს; დიდი ხნის შენახვის გამო ღვინის ღირსება მატულობს.

4. ჯუმუტა - ვაზი სუსტი, საშუალო მოსავლიანი. მტევანი საშუალო სიდიდის, მკვრივი; მარცვალი რგვალი, წვრილი, სრულიად შავი; კანი სქელი და მაგარი; ხორცი წვნიანი, მომჟავო ტკბილი, სასიამოვნო გემოსი. ეს ყურძენი სუფრის ჯიშად ითვლება და ზამთარში კარგად ინახება. ღვინო უდგება შავი და ცოტათი თრიმლოვანი; გავრცელებული იყო ისე, როგორც მტევანდიდი.

5. სხილათობანი - ვაზი საკმაოდ ღონიერი და კარგი მოსავლიანი. მტევანი საშუალო სიდიდის, საკმაოდ მკვრივი, წვეტიანი. მარცვალი საშუალო სიდიდის, რგვალი შავი ფერისა; კანი თხელი უხვი საღებავი ნივთიერებით; ხორცის სირბილე მეტად წვნიანი და ტკბილი. ამ ჯიშს ნაცარი მეტად აფუჭებს. ღვინო იძლევა თრიმლოვანს, მუქი-წითელი ფერისას. ის იყო გავრცელებული აღმოსავლეთ გურიაში, საჯაოხოს რაიონში.

6.ალადასტური - ვაზი ღონიერი და მოსავლიანი. ტევანი საშუალო სიდიდის, მოგრძო, მეჩხერი; მარცვალი ოდნავ მოგრძო, საკმაოდ რგვალი, შავი ფერისა; კანი სქელი და მაგარი;

ხორცი საკმაოდ წვნიანი, რბილი, ნაკლები გემოსი. ამ ჯიშს აშენებდნენ საჯაოხოს რაიონში და, რადგანაც ის სოკოსმაგვარი ავადმყოფობით ნაკლებად ავადდებოდა, ვინემ სხვა დანარჩენი ჯიშები, ცოტცოტათი ის ვრცელდებოდა გურიის სხვა კუთხეებშიც. ღვინო უდგება მუქი-ჭითელი ფერის, დაბალი ხარისხის.

7. ორონა - ფურცელი და ყურძნის მარცვლები აქვს პატარა, რუხი-შავი ფერისა, ღვინო უდგება მაგარი, ვარდის ფერისა.

8. სამჩხავერა - ეს ჯიში ჩხავერს მოგავს, მაგრამ მტევანი უფრო გრძელი აქვს.

9. მტრედის-ფეხი - მოსავლიანი ვაზია, ნაცარი ნაკლებად ეტანება, მტევანი აქვს მკვრივი რგვალი მარცვლებით; დიდად გავრცელებული ჯიში იყო.

10. ჩუპეში - მცირე მოსავლიანია, მის კანშია საღებავი ნივთიერება, ამის გამო მისი ჭაჭა ღვინის საღებავად იხმარება; ის იყო გავრცელებული თითო-ოროლა ცალობით ყოველგან გურიაში.

11. აკიდო - ის იყო საჯავახოს რაიონში სოფელ ამაღლებაში.

12. ბადაგი - სოფელ მაკვანეთში და ახლო მახლო სოფლებში.

13. ბერძულა - სოფ. მიქელ-გაბრიელში.

14. ღორის -თვალა -  მეტად გავრცელებული ჯიში იყო, ყველაზე უფრო სოფელ ჯუმათში. კარგი მოსავალი იცის, მაგრამ ღვინოს მდარე ხარისხისას იძლევა.

15. კამური-შავი - საჯაოხოს რაიონში, სოფელ ამაღლებაში.

16. კიკაჩაი - გავრცელებული იყო შემდეგ სოფლებში: ლიხაური, მაკვანეთი, შემოქმედი, გურიანთა, ჩოჩხათი, ჯურუყვეთი, ჩიბათი, ნიგოითი და სხვა.

17. კუმუშა - სოფ. ამაღლება, ორაგვე, ჩოჩხათი და სხვა.

18. მაკურენჩხი - სოფ. ნიგოითი, ხვარბეთი, გოგორეთი, გურიანთა, კახური და სხვა.

19. მახატური - სოფ. მაკვანეთი, ლიხაური, შემოქმედი, აკეთი და სხვა.

20. მანდიკორი - სოფ. ასკანა, სურები, ამაღლება და სხვა.

21. ოფოურა -  სოფ. ამაღლება, ფარცხმა და საჯავახო.

22. სამაჭრე - ძრიელ გავრცელებული საადრიო ყურძენი, მაჭრის დასაყენებლად; გვხვდებოდა თითქმის ყველა გურიის სოფლებში.

23. საფერავი - სოფ. ამაღლება, აკეთი, ძიმითი და სხვა.

24. ხემხო - სოფ. ასკანა, აკეთი, ნიგოითი და სხვა.

25. ხარდანი - დიდად გავრცელებული ჯიში იყო შვა და ქვემო გურიაში; ღვინო მდარე უდგება.

26. წითლიანი -სოფ. ამაღლება, აკეთი, აცანა, ნიგოითი და სხვა.

27. ჩხაბერძული - გავრცელებული იყო მთელ გურიაში საჯაოხოს გამოკლებით.

28. შავყურძენა - მეტად გავრცელებული ჯიშია, გვხვდებოდა თითქმის ყველა გურიის სოფლებში.

29. მცივანი -  სოფ. ოცხანა, მეწიეთი, ბასილეთი და მათი გარემო ადგილები.

30. საკვირჩხილა - სოფ. ნიგოითი, ლანჩხუთი, და სხვა.

31. ჭოდი - სოფელ ლანჩხუთი და მისი მიდამოები.

32. მცვინარა - სოფ. ჩოჩხათი, ჯურუყვეთი, ლანჩხუთი და სხვა.

33. კოლოში - სოფ. ჩიბათი, ორაგვე, ჯურუყვეთი და სხვა.

34. მუხიშხა - იმავე სოფლებში, საცა კოლოში.

35. ოცხანური - სოფ. ჩოჩხათი, ხვარბეთი, გოგორეთი და სხვა.

36. კეთილური - სოფ. ჩოცხათი და მის მიდამოებში.

37. მაგანაყური - სოფ. გურიანთა, ჩოჩხათი და სხვა.

38. კორძალა - სოფ. მაკვანეთი, ლიხაური და მათ მიდამოებში.

39. სამჭაჭა - სოფ. ნიგოითი, ქვიანი და სხვა.

40. ხარის თვალა - სოფ. ქაქუთი, ჭანიეთი და სხვა.

41. ცხენის- ძუძუ - სოფ. ლიხაური, ნაცხავატევი, ჭანიეთი, ქაქუთი და სხვა.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

New York Magazine -ის ენო-გასტრონომიულმა დამატებამ, ბლოგმა Grub Street-მა მოზრდილი პუბლიკაციამიუძღვნა რამდენიმე დღის წინ ქართულ ღვინოს. ქრის ქროულის (Chris Crowley) სტატიას ასე ერქვა: „ახლა ქართული ღვინის სმის დროა. რატომ?“

ავტორი ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ ქართული ღვინო უკიდურესად „ნიშური“, ვიწრო წრის ღვინოა და მიუხედავად იმისა, რომ დღეს ძალზე მოდური „ნატურალური ღვინის“ მოძრაობის ფონზე პოპულარული გახდა, მას გაუჭირდება ამ ფარგლებს გასცდეს.

სტატიაში გვხვდება ასეთი გამოთქმებიც: უცნაური, უხეში, სოფლური, ველური. ეს ყველაფერი ქართულ ღვინოს შეეხება, თუმცა ქროული იმასაც აღიარებს, რომ ბევრ კერძს კარგად იხდენს ჩვენი ღვინო.

იგი აშშ–ს რამდენიმე მნიშვნელოვან ღვინის კერას ასახელებს, სადაც ქართული ღვინის დალევაა შესაძლებელი, მაგალითად Freek’s Mill–ს, რომლის ერთ-ერთი დირექტორი ალექს ალანი განსაკუთრებით უსვამს ხაზს გრილზე მომზადებული კერძებისა და ქართული ღვინის შეხამებას. მისი აზრით, ასეთ კერძებთან კარგად მიდის ქართული ღვინის სოფლური და პირდაპირი გემოები.

აქვეა ნახსენები ისთ ვილიჯში რესტორანი Oda House, რომელიც მხოლოდ ქართულ ღვინოებს ჰყიდის. იგი წერს, ქისიდან დაყენებულ ღვინოს პოლ გრეკოს Terroir-ში (ტრაიბეკა) შემოგთავაზებენო, ხორხე რიერა Wildair-ში კი 2015 წლის როლმელიღაც კარგ ნატურალურ რქაწითელს დაგალევინებთო. Chambers Street-ში 12 სხვადასხვა ქართული ღვინო ჰქონიათ. ჩამოთვლილი ღვინის მაღაზიებიც – Astor Wines, Flatiron Wines, და UVA. არაა გამოტოვებული დასავლეთ სანაპიროს ღვინის ბარები და სხვა ღვინის კერები - Bar Tartine, Bi-Rite Market, Gjelina და Bar Covell ლოს ანჯელესში.

ავტორი ლიზა გრანიკის სიტყვებსაც იმოწმებს, სადაც იგი ამბობს: „ყველა მომხმარებელი არაა დაინტერესებული ე.წ. „ნატურალური ღვინით“ და ძალზე სამწუხარო იქნებოდა, თუკი ქართული ჯიშების სუფთა, დახვეწილი ნიმუშები არ იქნება წარმოდგენილი“–ო.

სტატიას ღვინის დახასიათებები მოსდევს: ჯაყელები, ვინოტერა, ლაგვინარი, შატო მუხრანი, იაგოს ღვინო, ორგო, იბერიელი, არჩილ გუნიავას მარანი, ხოხბის ცრემლები. ყველა ამ მარნის ღვინის დახასიათება ლიზა გრანიკის, ელის ფეირინგის და ალექს ალანის ციტატებია.

პუბლიკაცია უფრო საინფორმაციო ხასიათისაა, თუმცა ერთიორ უზუსტობასთან ერთად, მწვავე და საინტერესო აზრებიცაა გამოთქმული. ასეთი საინფორმაციო სტატიები სულ უფრო ხშირი გახდა ბოლო ორი წლის მანძილზე, ქართულ ღვინოზე უკვე ბევრი ლაპარაკობს და ქება–დიდების გარდა უკვე შიგადაშიგ საკმაოდ მკაცრ შეფასებებსაც შეხვდებით.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

– როდის გადაწყვიტეთ მარნის დაარსება და რა იყო ამის მიზეზი?

 – მარანი და ვენახები მემკვიდრეობით მერგო წინაპრებისგან. ბაბუაჩემმა, ახლანდელი მარნის ადგილზე, პირველი ქვევრები 1928 წელს ჩაფლო, მას შემდეგ, რაც ხუთი ძმის დიდი ოჯახი და მარანი გაიყო და თითოეულს შვიდ-შვიდი ტონა ტევადობის ქვევრები შეხვდა შესაბამისი ინვენტარით, მოწყობილობებით და რა თქმა უნდა, ვენახებით. მანამდეც და მას შემდეგაც ამ ქვევრებში ღვინო უწყვეტად დგებოდა და დგება. რა ასაკის ქვევრებია, ზუსტად ძნელი სათქმელია, მაგრამ თუ გავითვალისწინებთ, რომ ბაბუაჩემის მამა და კიდევ ოთხი თაობა მისი წინაპრებისა მუდმივად ფლობდნენ იმ დიდ მარანს, ასევე იმასაც, რომ ქვევრების კედლები შესამჩნევად შეთხელებულია ხანგრძლივი ექსპლუტაციისა და რეცხვისაგან, შეიძლება ვივარაუდოთ ასაკი - არანაკლები 250 წელი.

– ვაზის რომელი ჯიშები გაქვთ გაშენებული და კიდევ რომელ ჯიშებზე აპირებთ ყურადღების გამახვილებას?

 – ვფლობ 1.2 ჰა ვენახს, იმერეთში, სოფელ კვალითში. გაშენებული მაქვს ტრადიციული იმერული ჯიშები: ციცქა, ცოლიკოური, კრახუნა, ოცხანური საფერე. რამდენიმე წლის წინ გავაშენე იშვიათი ძელშავი, მგალობლიშვილი, მჭკნარა დონდღლაბი. მომავალ წელს ამ ჯიშებიდან უკვე დაწურვას ვაპირებ.

– რა ღვინოებს აწარმოებთ და რითაა გამორჩეული თქვენი ღვინო?

– 2010 წელს ჩემმა ღვინომ და მარანმა მიიქცია ქვევრის ნატურალური ღვინის პიონერების, რამაზ ნიკოლაძის და ჯონ ვურდემანის ყურადღება. მალევე დაინტერესდნენ ჩემი ღვინით მათი იტალიელი პარტნიოტრები. დღესაც მახსოვს ის გაოგნება, რაც მაშინ დამეუფლა, როცა იტალიელებმა 86 ბოთლი ცოლიკოური შემიკვეთეს. იმ ღვინის დაწურვის და დაყენების დროს საერთოდ წარმოდგენა არ შემეძლო მსგავსი რამის.

– გაიხსენეთ საქართველოში ღვინის გაყიდვის თქვენი პირველი გამოცდილება, რომელ მაღაზიებთან გქონდათ ურთიერთობა?

– ამჟამად ჩემი ღვინოები იყიდება საქართველოში: „ღვინო ანდერგრაუნდში“, „აზარფეშაში“, „ფიალაში“,“ ვინოთეკაში“, „BQ ბარში“.

– გადის თუ არა თქვენი ღვინო უცხოეთის ბაზარზე?

– უცხოეთში: ამერიკაში, ავსტრალიაში, იაპონიაში, პოლონეთში, იტალიაში.

– რა სახის სირთულეები შეგხვედრიათ თქვენს საქმიანობაში? რა უნდა დაიხვეწოს ყველაზე მეტად ღვინის სფეროში?

– ამ სფეროში გადაულახავ სირთულეებს ნამდვილად ვერ ვხედავ. შეიძლება ყოველთვის რაღაც ისე არ გამოვიდეს, მაგრამ მეღვინეობა პროცესია, რომლის დროსაც მუდმივად უნდა სწავლობდე, თავდაუზოგავად შრომობდე და გჯეროდეს, რომ მომავალი წლის მოსავლის ღვინო წლევანდელზე უკეთესი გამოგივა.

– თქვენი აზრით,რა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორები თანამედროვე ქართული ღვინის კულტურის განვითარებისთვის?

– ბოლო წლების განმავლობაში ქართული ღვინის კულტურის განვითარებაში ნამდვილად კარგი პროცესები შეინიშნება. მსოფლიომ გაიცნო და დააფასა ქვევრის და ზოგადად, ქართული ღვინო, საქართველოში მომრავლდა და განახლდა მარნები, გაშენდა ვენახები, გამოჩნდა ბევრი ახალი კარგი ღვინო, აღდგა მივიწყებული ჯიშები... მაგრამ ქვეყნისათვის , რომელსაც ღვინის სამშობლოს სტატუსის პრეტენზია აქვს, ეს საკმარისი არაა. წარმოებული ღვინოების დიდი ნაწილი დაბალი ხარისხისაა, ღვინის მომხმარებელთა შორის დაბალია ცოდნა ღვინის შესახებ, ქართულ სუფრაზე, ბევრი ღვინის დალევის ,,ტრადიცია’’, განურჩევლად ხარისხისა, ღვინის კულტურის უპატივცემულობის გამოხატვად მიმაჩნია. ვფიქრობ, რომ ამ პრობლემების დაძლევა სწრაფად არა, მაგრამ მაინც შეიძლება. მთავარია, მეტი ადამიანი ჩაერთოს ამ სფეროში და მათი განათლების დონე ამაღლდეს. ამ საქმეში დიდი როლის შესრულება შეუძლია ფესტივლებს, რომლებიც მხოლოდ ერთხელ წელიწადში, მხოლოდ თბილისში კი არ უნდა ეწყობოდეს , არამედ ბევრჯერ და თანაც მხარეების, კუთხეების, რაიონების, მიკრო ზონების, სოფლების დონეზე. აქ სახელმწიფოს ბევრის გაკეთება შეუძლია.. დასახვეწია კანონებიც, რომელიც ფალსიფიკაციისაკენ აღარ უბიძგებს მეღვინეს.

– რას ურჩევდით დამწყებ მევენახე–მეღვინეებს?

 – დამწყები მეღვინეები კითხულობენ - რითი დავიწყო? რა ჯდება ქვევრები, მარნის აშენება, მოწყობილობა? და ა.შ. მე მათ ვურჩევ: დაიწყეთ ვენახით, თქვენივე ხელით გაშენებული ვაზის სიყვარული ყველაფერს დანარჩენს შეგაძლებინებთ. ნაბიჯ-ნაბიჯ გასწავლით შრომას, მოთმინებას, შეგძენთ ახალ ცოდნასა და თვისებებს, რომელიც საჭიროა ამ საქმეში. დანარჩენი ყველაფერი ნელ-ნელა მოვა, მარანიც, ინვენტარიც და რათქმა უნდა, კარგი ღვინოც.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

ერმილე ნაკაშიძე, მევენახეობა-მეღვინეობა გურია-სამეგრელოში, აჭარაში და აფხაზეთში. სახელგამი, 1929

ავტორის მართლწერა შენარჩუნებულია (რედ.)

1. სვანური ანუ შონური - ვაზი ღონიერია, ნაკლებ მოსავლიანი, ნორჩი რქის სიგრძე ხშირად 3 არშინამდე უწევს. მტევანი აქვს მრგვალად გრძელი, პატარა და მკვრივი. მარცვალი საშვალო სიდიდის, მრგვალი, შავი ფერის; კანი საკმაოდ სქელი; მარცვლის სირბილე ხორციანი, გემრიელი, სასიამოვნო გემოსი. ძალიან გვიან მწიფდება, ხანდახან ნოემბრის ბოლო რიცხვამდე. ძალიან იჩაგრება ნაცრისგან, ჭრაქი (ობი) და ანტრაკნოზი ნაკლებად ეკიდება. ეს ჯიში იძლევა მშვენიერ ღვინოს, რომელიც მთელ სამეგრელოში ცნობილია "ოჯალეშად"; ის არის წითელი ფერის, ძლიერ მაგარი, სასიამოვნო არომატით.

ჯიში სვანური მეტად გავრცელებული იყო მდინარე ტეხურის ხეობაში. სალხინო, ჩაჩხური, თამაკონი, ვახა, თარგამეული და მათ მეზობელ სოფლებში. ეხლა მაღლარად მისი გავრცელების არე ნაცრის გამო მეტად შევიწროვდა. თუმცა ამ რაონის ზეგან სოფლებში აქა იქ დარჩა კიდევ ამ ჯიშის ნარგავები, ძლიერ მცირე რაოდენობის; დაბლარად გაშენებული კი ბევრ ადგილასაა.

2. გოდაათური - ვაზი ღონიერი, მცირე მოსავლიანი. მტევანი საშუალო სიდიდის, მეჩხერი ტოტებიანი; კანი აქვს თხელი, მუქი წაბლის ფერი; სირბილის ხორცი მკვრივი, ტკბილი სასიამოვნო გემოსი. მწიფდება გვიან, უწინ კრეფდნენ დეკემბერში ან იანვარშიც. ღვინო უდგება მაგარი, მუქ-წითელი ფერის, სასიამოვნო არომატის, თავისი თვისებით ოჯალეშზე არა ნაკლებია. მისი გავრცელების რაიონია მდ. ტეხურის და ხოპის შვა სოფლები: აბედათი, ჟოლევი, ფოცხო, ლესეჭინო, ახუთი, უშაფათი, უფალიკარი, ხორში, ეკი, ნოქალაქევი, სენაკი და ამ სოფლების მიდამოები.

3. პუმპულა ანუ პუმპულაში - ვაზი საკმაოდ ღონიერი, ნაკლებ მოსავლიანი. მტევანი მოგრძო-მრგვალი და მკვრივი. მარცვალი წვრილი, მრგვალი; კანი მოელვარე, შავი, სქელი და მაგარი; ხორცი კვრივი, ერთობ ტკბილი, სასიამოვნო გემოსი. მწიფდება გვიან. ღვინოს იძლევა საკმაოდ მაგარს, მკრთალ ვარდისფერს, სუფრის ღვინოა სასიამოვნო არომატით. ეს ჯიში იყო საერთოდ გავრცელებული სამეგრელოს ვაკე ნაწილში მდ. ცხენის-წყალის და ცივს შუა, სოფელ ბანძიდან დაწყებული მთელ საჭყონდიდლო და საჭილაოში*) და მომიჯნავე სოფლებში. ნაცრის გავრცელების შემდეგ პუმპულა თითქმის ყოველგან შესცვალეს ადესაზე და ძალიან საეჭვოა, სამწუხაროდ, რომ ეს ჯიში კიდევ სადმე იშოვებოდეს.

*)საჭყონდიდლო ერქვა ჭყონდიდელის (მარტვილის მიტროპოლიტი) სამფლობელოს, რომელსაც შეადგენდა სოფლები მოქცეული ეხლანდელ თემებში: სუჯუნა, ნაესაკოვო, გულეიკარი, ქვათანა, აბაშა, ონტოფო და სეფიეთი. საჭილაოში შედის ილორის და მარანის თემები.

4. ხარდანი - ვაზი მეტად ღონიერი, მოსავლიანი, მტევანი დიდი, მეჩხერი, წვეტიანი და ტოტებიანი. მარცვალი მრგვალი, წოწოლა; კანი თხელი, ხორცი მკვრივი, ტკბილი. მწიფდება ძალიან ადრე, ამიტომ მას მაჭრად აყენებენ; ღვინო უდგება შედარებით მდარე. ნაცარი ნაკლებ ეკიდება. ეს ჯიში მცირე რაოდენობით სამეგრელოში ყოველგან იყო გავრცელებული.

5. ტოროკუჩხი - ძალიან გავრცელებული იყო ეს ჯიში სოფლებში: ჯვარი, საჩინო, ლია, ჯგალი, ჭკადუაში და ხიბულა, აგრეთვე საჭყონდიდლოშიც. ღვინოს კარგს იძლევა.

6. პანეში - მეტად გავრცელებული ჯიში იყო სამეგრელოს მაღლოს ზეგან სოფლებში მდ. ინგურის და ტეხურის შუა; ღვინო მდარე უდგება.

7. კიკაჩა - სოფ. ზანა, საჯიჯაო, ხორში და მათ მეზობელ სოფლებში; კარგ ღვინოს იძლევა.

8. კოლოში -  ამ ჯიშის გავრცელების არეა სოფ. პახულანი მდ. ინგურის გაღმა და მისი მიდამო; მშვენიერ ღვინოს იძლევა წითელ ვარდისფერისას.

9. აკიდო - ეს ჯიში გავრცელებული იყო სოფლებში: კინჩხა, გორდი*) მარტვილი, ნახუნევო, თამაკონი და სხვა.

10. გრეხი - მეტად გავრცელებული ჯიში იყო მაღლობ ზეგან სოფლებში.

11. დღუდღუში - მცირე რაოდენობით აშენებდნენ ყოველგან მთელ სამეგრელოში.

*) კინჩხა და გორდი 1922 წლამდე სენაკის მაზრაზე იყო მიწერილი და სამეგრელოს ტერიტორიას შეადგენდა.

12. მაჭკვატური - სოფ. გორდი, კინჩხა, აბედათი და მათი მოდამოები.

13. ტოვანი - მეტად გავრცელებული ჯიში იყო შუა და ვაკე სამეგრელოში მდ. ხოპს და აბაშის წყლის შუა.

14. ჩხოროკუნი - ამ ჯიშს აშენებდნენ სოფ. ხიბულაში, თეკლათში და მათ მეზობელ სოფლებში.

15. ჭიტაში - ძალიან გავრცელებული იყო ვაკე სამეგრელოში, საჭყონდიდლოსა და საჭილაოში.

16. სამჭაჭა - ესეც გავრცლებული იყო ამ რაიონში.

17. მაბრა -  ამ ჯიშს აშენებდნენ სოფლებში: ლეიხაინდრე, ონოღია და მათ მეზობელ სოფლებში.

18. დედოფლის კიტი - სოფ. ხორში, ნოქლაქევი, გეჯეთი, ნაესაკოუ, გულიეკარი და სხვა.

19. კეთილური - სოფ. თეკლათი, სენაკი, ნოსირი და სხვა.

20. ჩხერი - (ეს ალბათ გურული ჩხავერია) გავრცელებული იყო ვაკე სამეგრელოში, გურიის მომიჯნავე სოფლებში.

21. სამანჭრო - მცირე რაოდენობით გვხვდებოდა სამეგრელოს ყველა მღვინეობის რაიონის სოფლებში, ამ ჯიშის თეთრიც არის.

22. ვერნახი - სოფელ თეკლათში და მის მიდამოებში.

23. მახვატელი - სოფ. ეკი, სენაკი, ნოქალაქევი, ნოსირი, გეჯეთი, გულეიკარი და სხვა.

24. ოქონა,

25. კერთოლი,

26. კუტალა,

27. ტუტაში - ეს ოთხი ჯიში გავრცელებული იყო სოფლებში: სენაკი, ნოქლაქევი, გეჯეთი და მათ გარშემო.

ფოტოზე: პანეში. © გურამ წიბახაშვილი

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი