28 ივნისს ეროვნული ბიბლიოთეკის საკონფერენციო დარბაზში განახლდა ღვინის კლუბის საჯარო ლექციები. საქართველოს ეროვნული მუზეუმის მთავარმა კურატორმა, არქეოლოგმა მინდია ჯალაბაძემ გადაჭრილ გორაზე ჩატარებული უახლესი არქეოლოგიური გათხრების შესახებ ისაუბრა.

მარნეულის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე არსებულ გორა ნამოსახლარებზე არქეოლოგიური გათხრები სათავეს გასული საუკუნის 60-იანი წლებიდან იღებს. სხვადასხვა პერიოდში ძვ. წ. 5920-5720 პერიოდით დათარიღებულ ნეოლოთური ხანის ნასოფლარებზე მსოფლიო მნიშვნელობის არქეოლოგიური აღმოჩენები გაკეთდა. მათ შორის, აღსანიშნავია კულტურული ვაზის ნაშთები - წიპწების სახით, რითაც სათავე დაედო თეორიას, რომ საქართველო ვაზის მოშინაურების უძველესი კერაა.

საბჭოთა პერიოდის შემდეგ დიდი ხნის განმავლობაში ქვემო ქართლის გორა ნამოსახლარებზე არქეოლოგიური გათხრები შეჩერებული იყო. 2006 წლიდან შესაძლებელი გახდა გათხრების განახლება და სხვადასხვა დროს რამდენიმე ახალი აღმოჩენაც გაკეთდა. წელს არქეოლოგიური გათხრები ჩატარდა ღვინის ეროვნული სააგენტოს, საქართველოს ეროვნული მუზეუმისა და ასოციაცია „ქართული ღვინის“ ერთობლივი საერთაშორისო პროექტის ფარგლებში. პროექტის სახელწოდებაა „ქართული ვაზისა და ღვინის კულტურის კვლევა“, რომელიც 2014 წლიდან დაიწყო მსოფლიოში ქართული ვაზისა და ღვინის კულტურის განვითარების კვლევისა და პოპულარიზაციის მიზნით.

მინდია ჯალაბაძის ინფორმაციით, გადაჭრილ გორაზე საველე არქეოლოგიური გათხრები საქართველოს ეროვნული მუზეუმისა და ტორონტოს უნივერსიტეტის თანამშრომლობით მიმდინარეობდა. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად მიკვლეულია ახალი მასალა, მათ შორის: თიხის ჭურჭლის ნაშთები, ქვის ხელცულები და ხელსაფქვავები, ქვისგან, ნიჟარებისაგან და ცხოველთა კბილებისგან დამზადებული სამკაულები, ძვლის იარაღი, სხვადასხვა სახის ქვისა და ობსიდიანის სახვრეტები, საფხეკები, ნემსები და ა.შ.

არქეოლოგიური კვლევა ინტერდისციპლინურია და მასში მონაწილეობენ პალინოლოგები, გენეტიკოსები, პალეობოტანიკოსები და სხვა დისციპლინების მეცნიერები, რომელთა განსაკუთრებული ყურადღების საგანია ვაზისა და სხვა კულტურული მცენარეების ნაშთები. სხვადასხვა ადგილებიდან აღებულია კერამიკული ჭურჭლის ნარჩენები და მათ გარშემო არსებული მიწა, რომელთა კვლევისას შესაძლებელია, დადგინდეს, არის თუ არა მათზე ყურძნის წვენის ნაშთი. მეცნიერები თავიანთ ახალ დასკვნებს წლის ბოლოს გამოაქვეყნებენ.

მნიშვნელოვანია, რომ პროექტის პარალელურად მარნეულის მუნიციპალიტეტის დახმარებით, გაბიონის 90-მეტრიანი ჯებირით გამაგრდა გადაჭრილი გორის ყველაზე პრობლემური მხარე, რომელიც მდინარე შულავერს ესაზღვრება და ათწლეულების განმავლობაში ირეცხებოდა. 

არქეოლოგიურმა გათხრებმა კარგად წარმოაჩინა გადაჭრილ გორაზე არსებული ნეოლოთური ხანის ნამოსახლარის მასშტაბურობა. ამიტომ ბუნებრივად დაიბადა იდეა, რომ აქვე გაკეთდეს ვიზიტორთა ცენტრი და სამუზეუმო სივრცე, სადაც თავმოყრილი იქნება გადაჭრილი გორისა და სხვა გორა ნამოსახლარების არქეოლოგიური გათხრების მასალები. ასევე, მნიშვნელოვანია გადაჭრილი გორის კონსერვაცია და რესტავრაცია, რაც პირველ რიგში, გულისხმობს გათხრების არეალის გადახურვას და დაცვას.

ფოტოები: საქართველოს ეროვნული მუზეუმი, ვაზისა და ღვინის ბიბლიოთეკა

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

გადმოწერეთ

რამდენიმე დღის წინ კატალონიაში ნატურალური ღვინისადმი  მიძღვნილი ორი მნიშვნელოვანი ღონისძიება გაიმართა. ერთი გამოფენაა, H2O Vegetal, რომელიც პატარა ქალაქ პრენაფეტაში (Prenafeta) გაიმართა და მეორე, საერთაშორისო კონფერენცია The World of Natural Wines, ბარსელონაში.

ამ გამოფენაზე ქართველი მეღვინეები უკვე 2 წელია იღებენ მონაწილეობას – ოქრო ღვინო, ნიკოლაძის მარანი, ხოხბის ცრემლები და ნიკი ანთაძის მარანი. მეღვინეების, ლაურეანო სერესისა (Laureano Serres)  და ხუან რამონ ესკოდა მარტინესის (Joan Ramon Escoda Martines) მიერ მოწყობილი ეს ღონისძიება ერთ–ერთ გამორჩეულ პროფესიულ ღვინის ფორუმად ითვლება კატალონიაში, სადაც სტუმრად ძალიან ბევრი ღვინის მოყვარული, ექსპერტი, სომელიე, ღვინის მწერალი და რესტორნის მფლობელი მოდის.

როგორც ქართველი მონაწილეები ამბობენ „ღვინის საინფორმაციო ცენტრთან“ საუბარში, წელს განსაკუთრებული აქცენტი ქართულ ტრადიციულ, ქვევრის ნატურალურ ღვინოზე იყო გაკეთებული.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

იასონ ხუციშვილის წიგნიდან, "მევენახეობა საქართველოში", თბ. 1980

ადგილობრივი მოსახლეობა ყურძნის დამწიფებამდე ერთი თვით ადრე იწყებს რთვლისათვის მზადებას: ასუფთავებენ მარანს, რეცხავენ ქვევრებს, საწნახლებს; მიმდინარეობს კასრების შეკეთება. რთველი მეტწილად სექტემბრიდან იწყება და ოქტომბრის მეორე დეკადაში მთავრდება. აქ აყენებენ ნაზ, ხალისიან, ჰარმონიულ და დაძველებისას სასიამოვნო ბუკეტის მქონე თეთრსა და წითელი სუფრის ღვინოებს. ამზადებენ აგრეთვე ტკბილ ღვინოს "ბოზას" სახელწოდებით, "ბაქმაზს" და სხვ.

საინგილოს ღვინოების შესახებ ჯერ კიდევ 1887 წელს წინამძღვრიშვილი გაზეთ "ცისკარში" აღნიშნავდა: "ზაქათალის მაზრის ვენახებში ნახავთ მრავალ ჯიშებს, რომლებიც ისხამენ კარგი თვისების ყურძენს, ღვინისათვის დასაწურავს, შესანახს და სამწნილეს. ამ მხარეში ისეთი ღვინოები დგება, რომ ბევრად სჯობს აქაური ღვინოები განჯისა და ერევნის ღვინოებს".¹

პროფ. ს. ჩოლოყაშვილის (1936 წ.) აღნიშვნით, საინგილოს ღვინოები ხასიათდება განსაკუთრებული სინაზით, კრიალა შეფერვით და სასიამოვნო გემოვანი თვისებით.²

საინგილოში ცნობილია ღვინოების დამზადების შემდეგი წესები: 1.უჭაჭოდ (თეთრი ტკბილი ღვინოები); 2.მცირე რაოდენობის ჭაჭაზე დაყენებული (თეთრი ღვინოები); 3.ხოხბისყელა ღვინოები; 4.შავი ღვინოები.

უჭაჭოდ თეთრი ტკბილი ღვინის დაყენებისას სპეციალურ საცერში გაწურული ტკბილით ავსებენ ქვევრებს. ორი დღის განმავლობაში სარქველს მჭიდროდ არ უცობენ. მესამე დღეს კი ქვევრს ჩვეულებრივი წესით ხურავენ. ღვინის პირველი გადაღება ხდება 20-25 დღის შემდეგ, ხოლო მეორე - ნოემბრის მეორე ან მესამე დეკადაში. გაზაფხულზე, როგორც წესი, ყველა სახეობის ღვინო გადააქვთ სათანადო ჭურჭელში. ამ წესით დაყენებულ ღვინოებში შაქრები მთლიანად არ დუღდება და ღვინო სასიამოვნო სიტკბოსა და შუშხუნს ინარჩუნებს. მათ ინგილოები ძირითადად დღესასწაულებზე იყენებენ.

მცირე რაოდენობის ჭაჭაზე დაყენებული თეთრი ღვინოებისტექნოლოგია შემდეგში მდგომარეობს: წინასწარ გამზადებული საწნახლის ერთ ბოლოს ათავსებენ ქვევრის ყელზე, ხოლო მეორე ბოლოს შედგამენ ურმის ორთვალაში გაყრილ ღერძზე, რაც აადვილებს მისი ერთი ქვევრიდან მეორეზე გადატანას. საწნახლის მთელ სიგრძეზე გაკეთებულია სადრენაჟო არხი (ღარი), რომელზეც აწყობენ ცაცხვის გათლილ ჩხირებს, ხოლო ზემოდან აფარებენ კრაზანას ("ჩადის") ღეროებს.

ყურძენს საწნახელში ფეხით ჭყლეტენ და ტკბილი სადრენაჟო არხის საშუალებით ქვევრში ჩაედინება. შევსებისას ქვევრის მოცულობის ერთი მეოთხედი ცარიელი რჩება, რასაც სადუღარ არეს უწოდებენ.

ტკბილში ჩასაყრელ ჭაჭას ერთი დღე-ღამის განმავლობაში საწნახელში ტოვებენ, ხოლო მეორე დღეს ყრიან ქვევრში. აღნიშნული ღვინოების დასამზადებლად 100-ფუთიან ქვევრს საშუალოდ 3-4 ვედრო ჭაჭა სჭირდება.

სავსე ქვევრს დღეში 2-3-ჯერ ურევენ სპეციალური ჯოხით. მადუღარ ქვევრში ჭაჭის ჩასაძირად "ჩადისაგან" გაკეთებულ სპეციალურ ქუდს იყენებენ. მას ქვევრში ამაგრებენ ერთიმეორეზე ჯვარედინად გადებული ორი თხილის ჯოხით. ქვევრის პირს ზემოდან აფარებენ ქვის სარქველს, რომელსაც გაზების გამოსაყოფად მცირე ზომის თხილის წკირებს უდებენ.

ღვინის დუღილი 7-10 დღემდე გრძელდება. მძაფრი დუღილის დამთავრების შემდეგ ქვევრებს ასეთივე მაჭრით ავსებენ, მჭიდროდ ხურავენ ქვის სარქვლით და თიხამიწით ლესავენ მათ პირებს. ღვინის პირველი გადაღება ხდება თებერვალში.

ხოხბისყელა ღვინოებისსახელწოდებით საინგილოში ცნობილია წითელი ღვინო (მათ ფერს ისინი ხოხბის ყელის ფერს ადარებენ). აღნიშნული ტერმინი ინგილოების ტრადიციასთანაა დაკავშირებული. ძველად, როცა ინგილოს ძვირფასი სტუმარი ან მეგობარი ესტუმრებოდა, იგი, უსათუოდ, სანადიროდ უნდა წასულიყო, მოეკლა ხოხობი, გაეკეთებინა ჩახოხბილი, აეხადა ვარდისფერი ღვინით სავსე ქვევრი (ხოხბისყელა ღვინო) და სათანადო ლხინით აღენიშნა ღირშესანიშნავი დღე. ამგვარი ღვინოები მზადდებოდა შემდეგნაირად: თეთრი ყურძნიდან მიღებულ 70-80 ვედრო ტკბილს უმატებენ ორ ვედრო საფერავის ჭაჭას და ერთ ვედრო გარეული ყურძნის წვენსა და ჭაჭას. ამგვარი ნაზავი დადუღების შემდეგ ღვინოს მუქ ვარდისფერს აძლევს; ინგილოების გამოთქმით, აკეთილშობილებს და სათანადო არომატს სძენს მას.

შავ ღვინოებსინგილოები ძირითადად საფერავისგან ამზადებენ. ყურძნის დაკრეფისთანავე წვენს ჭაჭიანად ასხამენ ქვევრში. დუღილის დამთავრებისთანავე ქვევრებს ავსებენ შავი მაჭრით და მჭიდროდ ახურავენ სარქველს. მას გაზაფხულზე ხსნიან ჭაჭიდან.

¹ ნ. წინამძღვრიშვილი, კორესპონდენცია ზაქათალიდან, გაზ. "ცისკარი", 1887, #19.

² ს. ჩოლოყაშვილი, მევენახეობის სახელმძღვანელო, წიგნი პირველი, თბ. 1937

გიორგი ბარისაშვილი

ვაზის სიმბოლიკას მსოფლიოს არაერთი ერის სატაძრო არქიტექტურაში ვხვდებით, მაგრამ საქართველო ამ მხრივ ყველაზე გამორჩეული ქვეყანაა. ჩვენი წინაპრები ქართულ, მართლმადიდებლურ ტაძრებს ძველი დროიდანვე ამკობდნენ ვაზისა და ყურძნის მტევნების ჩუქურთმებით. რატომ გამოჰყავდათ ქართველ ოსტატებს ტაძრებზე წმინდანთა რელიეფების პარალელურად ვაზის ჩუქურთმები და საერთოდ რა შინაარსის მატარებელია ეს ყოველივე? ამ საგანს ღრმა საფუძველი უდევს. შევხედოთ ანანურის ტაძრის სამხრეთისა თუ დასავლეთ ფასადების მორთულობებს. შეიძლება ითქვას, რომ XVII საუკუნის ეს ძეგლი ყველაზე უფრო თვალსაჩინო მაგალითია იმისა, თუ რა სიმაღლეზე ასულა და რა დატვირთვა შეუძენია ქართული ტაძრების ვაზითა და ყურძნის მტევნებით შემკობას. ტაძრის კედლებზე გამოჩუქურთმებული საოცრად ლამაზი ვაზი სიცოცხლის ხეს განასახიერებს. ამ ვაზის მტევნებზე კი ჩიტები სხედან და მწიფე მტევნებს კენკავენ, რაც მართლმადიდებლობის უმთავრესი სიწმინდისა და საიდუმლოს - ზიარების სიმბოლური განსახიერებაა. მართლაც და, რითი უნდა შეემკო ჩვენს წინაპარს უფლის სახლის – ტაძრის კედლები, თუ არა ვაზისა და ყურძნის რელიეფებით?

 ვაზის სიმბოლიკას, არა მხოლოდ სატაძრო არქიტექტურაში, არამედ საეროშიც და ზოგადად, ქართულ ყოფაშიც მრავლად ვხვდებით. დასავლეთ საქართველოს სოფლებში, ეზოში შესასვლელ ქვის სვეტებიან ჭიშკრებზე ხშირია ვაზის, ყურძნის მტევნებისა თუ ღვინის სასმისების რელიეფური გამოსახულებანი. "სიცოცხლის ხის" რელიეფებს ვხვდებით ქვის ბუხრებზეც. ყურძნის მტევნებსა და ღვინის სასმისებს ქვაში ნაკვეთი ჩუქურთმების სახით საცხოვრებელი სახლების კედლებზეც შევხვდებით, მაგრამ როგორც უკვე აღინიშნა ეს ფენომენი ქართული ტაძრების შემთხვევაში ვლინდება. უამრავი ტაძრის ჩამოთვლაა შესაძლებელი რომელთა ფასადები შემკულია ვაზისა და ყურძნის სავსე მტევნების ჩუქურთმებით. ბანა, ოშკი, სვეტიცხოველი, ალავერდი, ნიკორწმინდა, ანანური, ფუძნარი, ხეოთი, ტბეთი, ბარაკონი, მცხეთის ჯვარი, მარტვილი, ქორეთის სამება, მეტეხი, ერთაწმინდა, ბაგრატი, წეროვნის სამება, იშხანი, ხირსა, სამთავისი, წილკნის ღვთისმშობელი, წუნდა, ატენის სიონი, აჭის წმ. გიორგი, ბოლნისის სიონი და სხვანი და სხვანი. ამ ტაძართაგან ერთ-ერთს - მცხეთის ჯვარს (VI-VII სს) სხვა ტაძრებისაგან განსხვავებით, შეიძლება ითქვას, რომ ყურძნის მტევნების ყველაზე ძველი ჩუქურთმები ამკობს... აღსანიშნავია მცხეთის ჯვრის, ატენის სიონისა და წილკნის ღვთისმშობლის ტაძრების ყურძნის მტევნების ჩუქურთმების მსგავსება. ჩუქურთმების აბსოლუტური უმრავლესობა გამოყვანილია ქვიშაქვაზე. ესაა იგივე ქვა, რითაც თავად ტაძრების უმრავლესობაა ნაგები, მაგრამ ფუძნარის ღვთისმშობლის სახელობის გუმბათოვანი ტაძარი, რომელიც XIII საუკუნის პირველ ნახევარშია აგებული, შემკულია შირიმის ქვაში ნაკვეთი ყურძნის მტევნებით, რომლებსაც ვხვდებით სამხრეთისა და ჩრდილოეთის ფასადებზე. ეს, ერთი შეხედვით პრიმიტიული წესით ნაკვეთი ყურძნის მტევნები ქართველი კაცის ბუნების გასაოცარი გამოვლინებაა. ტაძრის მშენებლობაში გამოყენებულია, როგორც ნატეხი, ისე შირიმის ქვაც. დასავლეთ ფასადზე, შესასვლელი კარის თავზე გვხვდება ასომთავრული წარწერა, რომელიც ქვიშაქვის სამად გაყოფილ ფილაზეა ამოკვეთილი. ტაძრის გადასახურად თავის დროზე სხვადასხვაფრად მოჭიქული ძვირფასი კრამიტი ყოფილა გამოყენებული. ამ ნატიფი გემოვნებით ნაგები ტაძრისათვის ოსტატი ვაზის ჩუქურთმების გამოსაკვეთად შირიმის მასალას იყენებს, რაც ერთი მხრივ რთულია, ხოლო მეორე მხრივ ის შესაძლოა ქვიშაქვაზე ნაკვეთი ჩუქურთმასავით ლამაზი არც კი იყოს, მაგრამ ფუძნარის შემთხვევა სწორედაც, პირიქითაა! ტაძარზე შირიმის მტევნების მაგივრად სხვა ჯიშის ქვაში ნაკვეთი მტევნები წარმოუდგენელიც კია. ამ პრიმიტიული წესით ნაკვეთ მტევნებში მშვენიერების შეგრძნების უაღრესად დიდი გამოვლინება მოსჩანს. თუ ადამიანი დააკვირდება, ტაძართან საოცრად შეხამებული ამ უბრალო მტევნებიდან თვალნათლივ მოსჩანს პერიოდი, რომელსაც შემდგომში ქართველები ოქროს ხანას დაარქმევენ.

მცხეთა, 2016 წ.  

©ღვინისკლუბი/vinoge.com

გადმოწერეთ

გიორგი ქუმსიაშვილი, პორტვეინის წარმოება საქართველოში, საბჭოთა საქართველო, 1967.

მალხაზ ხარბედია

ღვინის ეროვნული სააგენტოს საიტზე თუ შეიხედავთ ხოლმე, ადვილად შეამჩნევთ, რომ ლამის ყოველი მეორე ნიუსი ჩინურ ბაზარზე ქართული ღვინის დამკვიდრებას ეძღვნება. ჩინეთისა და ჰონგ-კონგის თემა განსაკუთრებით აქტუალური რუსეთსა და უკრაინაში გაყიდვების მკვეთრი ვარდნის შემდეგ გახდა. კრიზისული სიტუაციით გამოწვეული ეს პროცესები საკმაოდ მწვავედ ვითარდებოდა. რუსეთში 2014 წელთან შედარებით 2015–ში 51%–იანი კლება იყო, უკრაინაში კი, 56%–იანი. და სწორედ ამ პერიოდიდან ქართველები ძირითადად შორეული აღმოსავლეთისკენ გადაერთნენ. მოკლედ შეგახსენებთ ისტორიას: 2005 წელს, ჩინეთში სულ რაღაც 37 500 ბოთლი ღვინო გავიდა. შემდეგ ციფრები განუხრელად იზრდებოდა და გასულ წელს მან 2 672 154–ს მიაღწია, რაც 122%–ით მეტი აღმოჩნდა 2014 წლის მონაცემებთან შედარებით.  

ჩინური ეფექტი 2016 წლის პირველი ექვსი თვის მონაცემებით კიდევ უფრო გამყარდა და გაზარდა რწმენა, რომ ჩინური ბაზარი უმნიშვნელოვანესი ალტერნატივაა რაოდენობრივი თვალსაზრისით.

ამ 6 თვის შემდეგ ქართული ღვინის პოპულარიზაცია ახალ ტაპზე გავიდა. ივნისის ბოლოს და განსაკუთრებით, ივლისის პირველ დეკადაში არაერთი ღონისძიება გაიმართა და იმდენი ღვინის პოპულარიზაციის ცენტრი გაიხსნა, რომ ცოტათი უხერხულ მდგომარეობაში ჩავვარდით ქართველები. დაახლოებით ისეთი მასპინძლობა და ყურადღება ვიხილეთ, მო იენის არაჩვეულებრივ რომანში, „ღვინის ქვეყანაში“ რომაა აღწერილი, თუმცა, იქაურობისგან განსხვავებით, ეს, თანამედროვე მასპინძლები ალბათ მეტ დროს საქმეზე ხარჯავდნენ და არა ეკზოტიკურ სუფრებზე. 

სინძიანური სახლები

ყველაზე გამორჩეული და ლიდერი პროვინცია ქართული ღვინის პოპულარიზაციის საქმეში, რა თქმა უნდა, 23 მილიანიანი სინძიანია. სწორედ აქ, მის დედაქალაქ ურუმჩიში გაიხსნა ივნისის ბოლოს „ქართული ღვინის სახლი“, რომელსაც ღვინის ეროვნული სააგენტოს თავმჯდომარე გიორგი სამანიშვილი ესწრებოდა. მის კომენტარში ერთი საყურადღებო ინფორმაცია იყო, კერძოდ კი ის, რომ წლის ბოლომდე აქ კიდევ 4 ქართული ღვინის სახლის გახსნა ყოფილა დაგეგმილი და რომ თითოეულ მათგანში 10-12 ათას ბოთლამდე ღვინო იქნება დასაწყობებული.

„ქართული ღვინის სახლი“ ქართულ-ჩინური ერთობლივი პროექტია, რომელსაც ჩინური მხრიდან კომპანია „სუოლუნი“ და ქართული მხრიდან „თბილინვესტ ჯგუფი“ ახორციელებენ. ბრენდი - „ქართული ღვინის სახლი“ ჩინურმა კომპანია „სუოლუნმა“ თერთმეტი თვის წინ დააფუძნა ჯეძიანის (Zhejiang) პროვინციაში და ადგილობრივ პარტნიორებთან ერთად კომპანია მთელი ჩინეთის მასშტაბით, წლის ბოლომდე 80-მდე ფილიალის (!!!) გახსნას გეგმავს, საერთოდ კი, ბოლო ორი წლის განმავლობაში, როგორც ამბობენ, 35 ქართული ღვინის ობიექტია გახსნილი (მაღაზია, სალონი, პავილიონი, სახლი, ცენტრი, რესტორანი და სხვა), რეალიზაციაში კი ჩართული ყოფილა 300-ზე მეტი დილერი.

სინძიანს რომ დავუბრუნდეთ, გეტყვით, რომ ივნისის ბოლოს დაწყებული ამბები ივლისშიც გაგრძელდა, ამჯერად უფრო კონკრეტული, ენო-გასტრონომიული მიმართულებით. ქართული ღვინის ერთ-ერთმა უმსხვილესმა იმპორტიორმა, კომპანია „ბეიფანძიედამ“ ურუმჩიში ქართული ღვინისა და ჩინური კულინარიის საღამო გაიმართა, რომლის მთავარი თემაც საფერავისა და ადგილობრივი კერძების შეხამება იყო. იქაური სომელიეები საფერავს სინძიანის ყველაზე ცნობილ ხორციან კერძებთან ურჩევდნენ და თქვენ წარმოიდგინეთ,  ლეგენდარული, „იხვი პეკინურად“ ასეე საფერავის საუკეთესო მეგობარი ყოფილა.

იცით ალბათ, რომ ჩინეთში, მათ შორის სინძიანის პროვინციაშიც თავისი ღვინოც ბვრი აქვთ, თუმცა, როგორც „ბეიფანძიედას“ გენერალურმა მენეჯერმა თონგ ჯიამ (Tong Jia) თქვა, „ქართული ღვინო რატომღაც უფრო საინტერესო გახდა ადგილობრივი მოსახლეობისთვის, რადგან ქართულ ღვინოს აქვს თავისი გამორჩეულობა და უძველეს ღვინის კულტურას წარმოადგენს.“

ახლა ისევ ციფრები: როგორც „ღვინის ეროვნული სააგენტოს“ საიტზე ვკითხულობთ, „კომპანია „ბეიფანძიადას“ ინვესტირებით სინძიანის პროვინციაში გახსნილია ქართული ღვინის პოპულარიზაციის ათეულობით ობიექტი - ქართული რესტორნები  („თამადა“), ღვინის მაღაზია-სალონები და ღვინის სარეალიზაციო ოფისები, სადაც აქტიურად იყიდება ქართული ღვინოები, როგორც კერძო პირებზე, ასევე ინტერნეტ მომხარებელზე.  კომპანიის დილერების რაოდენობა 70-ს შეადგენს, რომელთაგან 16 დილერს დამატებით ქართული ღვინის მაღაზია აქვს გახსნილი სინძიანის პროვინციაში. ჩინეთში იმპორტირებული ქართული ღვინის ექსპორტის (2015 წლის მონაცემები) 13% სინძიანის პროვინციაზე მოდის.“

ამ დროს რა ხდება ჰონგ-კონგში?

ჰონგ-კონგში კვლავ ღვინის მაგისტრს, დებრა მეიბურგს მიყავს საქმე. ივლისის დასაწყისში შანხაისა და ჰონგ-კონგში ქართული ღვინის ფესტივალი ჩატარდა, სადაც 9 ქართული კომპანია მონაწილეობდა („ბაგრატიონი“, „შატო მუხრანი“, „დუგლაძეების ღვინის კომპანია“, “GWS”, “კახური ტრადიციული მეღვინეობა“, „კახური ღვინის მარანი“, „მეღვინეობა ხარება“, „მილდიანი’ „უსახელაურის ვენახები“). იყო მასტერკლასები და დეგუსტაციები, რომელსაც ღვინის მაგისტრი დებრა მეიბურგი უძღვებოდა და რომელიც ახალი სტილის, თანამედროვე ღვინოებშიც მოიაზრებს ზოგიერთ ქართულ ღვინოს:

„ქართულ ღვინოს დიდი მრავალფეროვნების შემოთავაზება შეუძლია. მაგალითად, ახალის სტილის, შედარებით დაბალალკოჰოლიანი ღვინოები, რომელთაც ცოცხალი ხილის არომატები ახასიათებს, აქ ძალიან მოსწონთ. ასევეა საფერავიც, იგი განსხვავებულია“.

საგანმანათლებლო კურსები გაგრძელდა EASE SCENT WINE EDUCATION-ში, ამჯერად, უკვე პეკინში, რომელიც მოიცავდა ქართული წესით ღვინის დაყენების, ჩვენი ღვინის გემური თვისებებისა და სხვა თემატიკას. წარმოდგენილი იყო 4 ქართული ღვინის კომპანიის („ბაგრატიონი 1882“, „თელიანი ველი“, „თელედა“, „შატო მუხრანი“) 6 სახეობის ღვინო. სულ ცხრა ჯგუფს ჩაუტარდათ ეს კუსები, თითოეულში კი 30 მსმენელი შედიოდა – ღვინის მოყვარულები, ჟურნალისტები, იმპორტიორები და ღვინის სპეციალისტები.

ხალხმრავალი პრეზენტაციები და დეგუსტაციები ჩატარდა პეკინის, ნინბოს (Ningbo), შანხაისა და ტანშანის (Tangshan) ღვინის მაღაზიებსა და სალონებში (კომპანია MaiM9–თან თანამშრომლობით), სხვადასხვა პროვინციის იმპორტიორებს კი ჩინეთში ქართული ღვინის პოპულარიზაციის ცენტრი და ქართული ღვინის წარმომადგენელი ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში, მაია ცქიტიშვილი მასპინძლობდნენ.

„ღვინის ქვეყანა“

ზემოთაც აღვნიშნე გაკვრით, და აქაც ვიტყვი, რომ ჩინეთის ხსენებაზე პირველ რიგში მრავალრიცხოვნობა და რაოდენობა გვახსენდება. ამ პატარა წერილშიც ციფრები არაერთხელ იყო, პროცენტებიც, თუმცა კარგი იქნება, მხოლოდ რაოდენობის გამო თუ არ დავმკვიდრდებით ჩინეთის ბაზარზე. იმის დიდი იმედიც მაქვს, რომ ჩინელი ღვინის მოყვარულები, ენთუზიასტები, დილერები, ღვინის სახლების მმართველები და სხვ. პირველ რიგში ხარისხიან, გამორჩეულ, გამოკვეთილი სტილის მქონე ღვინოებზე გაამახვილებენ ყურადღებას და  სწორად წარუდგენენ მათ მომხმარებლებს და მოყვარულებს.

არ დაგვავიწყდეს, ჩინეთი „ღვინის ქვეყანააა“. შესანიშნავი ჩინელი მწერლის, მო იენის ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ რომანსაც ხომ ასე ჰქვია, ჰალუცინაციებითა და სიურეალისტური ხედვებით სავსე რომანს. ამიტომ, ყველაფერი რომ მხოლოდ რაოდენობრივ ზმანებად არ იქცეს, ჩვენი მხრიდანაც და ჩინელების მხრიდანაც საჭიროა ხარისხის რეალიზმის გაძლიერება.

ღვინის ეროვნული სააგენტოს  ფოტოები

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

წარმოება ქართული, ტექნოლოგია გერმანული,  ბრენდი ფრანკონიული

ცოტა ხნის წინ, მიმდინარე წლის აპრილის ბოლოს, საქართველოში მოქმედი ლუდის მწარმოებელი კომპანია"მაისტერბრაუს" ნაწარმმა ევროპელი ლუდის მოყვარულებისა და სპეციალისტების აღიარება მოიპოვა. საუბარია  "მაისტერბრაუს" 40% ALC შემცველობის ლუდის ბრენდზე BIERBRAND, – რომელიც გერმანიის ქალაქ ნოიშტადში გამართულ სპირტინი სასმელების საერთაშორისო დაჯილდოვებაზე (international Spirit Award) ოქროს მედლით გამოირჩა.

ლუდის შნაპსის, იგივე ლუდის ბრენდის ტრადიცია გერმანიიდან, კერძოდ ფრანკონიიდან მოდის. ამიტომაც ხშირად ფრანკენვისკისაც უწოდებენ. ვისკისა და ლუდის შნაპსის ნათესაობა ძალიან გავს  ჭაჭისა და კონიაკისას; ორივე შემთხვევაში პირველადი სუბსტანტი ერთიდაიგივეა: ვისკის გამოსახდელად - ალაო, ჭაჭისთვის - კლერტიანი ჭაჭა, ხოლო ლუდის შნაპსის დესტილაციისთვის ლუდი გამოიყენება. ერთი ლიტრი ლუდის სპირტის მისაღებად დაახლოებით 25 ლიტრამდე ლუდია საჭირო.

აღსანიშნავია, რომ გერმანიაში გამართულ კონკურსზე 29 ქვეყნის 800-ზე მეტი სპირტიანი სასმელი იყოს წარმოდგენილი და მათ შორის გახლდათ ისეთი სასმელები, რომლებმაც მსოფლიო აღიარება კარგა ხანია მოიპოვეს.

ასევე უნდა ითქვას ისიც, რომ "მაისტერბრაუს" ლუდის ბრენდი მოხვდა ვისკების კატეგორიაში, სადაც ჩვენთან წარმოებულმა სასმელმა კონკურენცია გაუწია ცნობილ ვისკის ბრენდებს შოტლანდიიდან, ირლანდიიდან, ინგლისიდან, გერმანიიდან, ამერიკიდან, ფინეთიდან, იაპონიიდან და სხვა.

“მაისტერბრაუში” აცხადებენ, რომ მათ საწარმოო ტექნიკა გერმანიიდან აქვთ ჩამოტანილი და ეს მათი ლუდის ბრენდის წარმატების ერთ–ერთი მიზეზი გახლავთ. გარდა ამისა, ლუდის ქართველი ტექნოლოგები გერმანელ კოლეგებთანაც თანამშრომლობენ და მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში ლუდის წარმოების ტრადიციები ყოველთვის არსებობდა, დღევანდელი მდგომარეობით ფაქტია, რომ ქართველ მელუდეებს ევროპელებისაგან  ცოდნის გაზიარება ნამდვილად ჭირდებათ.

გამარჯვებული ლუდის ბრენდის პირველი მცირე პარტია (864 ბოთლი) „მაისტერბრაუმ“ უკვე გააგზავნა გერმანიაში ექსპორტზე და სულ მალე არამხოლოდ საექსპორტო პროდუქციის რაოდენობის, არამედ, ლუდისა და ლუდის ბრენდის სორტიმენტის გაზრდაც იგეგმება.

ალკოჰოლური სასმელების მწარმოებელი კომპანია შპს “მაისტერბრაუ” 2014 წელს დაარსდა და დაარსებისთანავე დაიწყო გაუფილტრავი ჩამოსასხმელი ლუდის წარმოება. ხოლო 2015 წლიდან პარალელურად გამოუშვა სპირტიანი სასმელი - "ლუდის ბრენდი". როგორც რეალობა გვაჩვენებს, ხშირად სწორედ ასეთი “პარალელურად“ წარმოებული პროდუქცია ამართლებს...

©ღვინისკლუბი/vinoge.com

ადრეც ვწერდით, რომ 2016 წლის პირველმა 6–მა თვემ საგრძნობი წინსვლა გვაჩვენა ექსპორტის ზრდის თვალსაზრისით. და რომ მსოფლიოს 40 ქვეყანაში, ივნისის ბოლოსთვის ექსპორტირებული იყო 19,8 მლნ ბოთლი (0,75 ლ) ღვინო, რაც 44%-ით  აღემატება გასული წლის ამ დროის მონაცემებს. მთლიანობაში ეს 46,6 მლნ აშშ დოლარის ღირებულების ღვინოს შეადგენს და იგი 18%-ით მეტია გასული წლის ამავე პერიოდის მაჩვენებელზე.

ზრდის პარალელურად, გამოჩნდა სხვა ტენდენციაც, ღვინის სარეალიზაციო ფასის შემცირება. მაგ. 1 ბოთლი ღვინის საშუალო საექსპორტო ფასი 2016 წელს, 2014 წლის საშუალო ფასთან შედარებით, 0,78 დოლარით ანუ 25%-ით ნაკლებია.

„ღვინის ეროვნულ სააგენტოს“ მოჰყავს უკანასკნელი 4 წლის შედარებითი მონაცემები, სადაც ჩანს, რომ „2012 წელს 1 ბოთლი (0,75 ლ) ღვინის საშუალო სარეალიზაციო ფასი იყო 3.07 აშშ დოლარი, 2013 წელს - 3.03, 2014 წელს - 3.13, 2015 წელს - 2,72 და მიმდინარე წლის 6 თვის მონაცემებით - 2.35 აშშ დოლარი“. ასეთივე კლება შეინიშნება საბრენდე სპირტებზეც.

ფასის შემცირების მიუხედავად, საერთო შემოსავალი, გასულ წელთან შედარებით, მაინც მნიშვნელოვნადაა გაზრდილი, თუმცა წელიწადნახევრიან მონაკვეთში 0,78 დოლარით ანუ 25%-ით ფასის კლება საკმაოდ დიდი სხვაობაა და აუცილებლად იმსახურებს ყურადღებიან ანალიზს, რათა 10 წლის წინანდელ (ემბარგოს პერიოდის) ნიშნულს არ დაუბრუნდეს ქართული ღვინო. მაშინ ერთი ბოთლის ფასი 1.46$ იყო.

შეგახსენებთ, ექსპორტიორი ქვეყნების ხუთეულს 2016 წლის პირველი 6 თვის მანძილზე ისევ რუსეთი ლიდერობს (10 198 085 ბოთლი); უკრაინა – 2 286 977 ბოთლი; ჩინეთმა ყაზახეთს გადაასწრო და მესამე ადგილზე გადმოინაცვლა 1 884 665 ბოთლით; ყაზახეთი - 1 764 286 ბოთლი; პოლონეთი -1 070 454 ბოთლი.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

მექვევრე ოსტატი გურამ მუმლაძე შვილებთან ერთად

გიორგი ბარისაშვილი

საწაბლე ზესტაფონის მუნიციპალიტეტში, შროშის სათემოში შემავალი ულამაზესი სოფელია და იგი მდებარეობს იმერეთის მაღლობზე, ზღვის დონიდან 550 მეტრზე. საწაბლეც და მისი მიმდებარე სოფლებიც ძველთაგანვეა განთქმული საქართველოს შინამრეწველობის ტრადიციული დარგით – მეთუნეობით. ამ ადგილებში ამჟამად, მართალია აგური აღარ მზადდება, მაგრამ აქ დღემდე ამზადებენ: კრამიტს, თონეს, სხვადასხვა დანიშნულების საყოფაცხოვრებო ჭურჭელსა და რა თქმა უნდა ქვევრს. წინამდებარე მოკლე წერილში სწორედ იმერულ ქვევრზე და მექვევრეების ერთ კარგ ოჯახზე გვინდა მოგითხროთ ორიოდე სიტყვით. ეს გახლავთ მექვევრე ოსტატის – გურამ მუმლაძის ოჯახი, რომელიც ამზადებს, როგორც ქვევრს, ისე თონესაც. გურამ მუმლაძის დამზადებული ქვევრები განთქმულია და მისი ნახელავისაგან აშენებულ მარნებს ვხვდებით, როგორც საქართველოში, ისე უცხოეთშიც. ბატონ გურამს საკუთარ კარმიდამოში გამართული აქვს ქვევრისა და თონის გამოსაწვავი ქურა.

ქვევრის გამოსაწვავი ქურა (გამოწვის პროცესი)

 ქვევრების აშენებას მუმლაძეების ოჯახი გაზაფხულიდან იწყებს და ეს პროცესი შემოდგომამდე, სექტემბრის მიწურულამდე გრძელდება. ეს საკმაოდ მცირე პერიოდია და შესაბამისად მექვევრეების ეს ოჯახი ერთ სეზონზე მხოლოდ 20-იოდე მოზრდილ ქვევრს თუ ამზადებს. მუმლაძეების ოჯახში დამზადებული ქვევრის მაქსიმალური მოცულობაა დაახლოებით 2000 - 2500 ლიტრი. თუმცა ძველ საქართველოში უმზადებიათ 8000 ლიტრის, და უფრო მეტი მოცულობის ქვევრებიც...

 რაც შეეხება მათ მიერ დამზადებულ თონეს, მისი დამზადება და გამოწვა გვიან შემოდგომამდე და ზოგჯერ ზამთრის თბილ დღეებშიც ხდება. აღსანიშნავია, რომ მუმლაძეების ოჯახში აღდგა ქართული ტრადიციული მექვევრეობის ერთი მეტად მნიშვნელოვანი ადათი – ქვევრზე დამღის დასმა. დამღის დამზადებაში, რომელზეც ვკითხულობთ – „გურამ მუმლაძე, საქართველო“  მუმლაძეების ოჯახს, მეღვინე – ბექა გოცაძე დაეხმარა, რომლის მარანი, რომელიც მდებარეობს კიკეთში, სწორედ გურამ მუმლაძის ნახელავი ქვევრებითაა მოწყობილი. იგივე ტრადიცია აღადგინეს მაქათუბნელმა და ტყემლოვანელმა მექვევრეებმა – ზალიკო ბოჟაძემ და ზურა კაპანაძემ. შესაბამისად მათ დამღების დამზადებაში დახმარება გაუწიეს ბატონმა ამირან ქაშაკაშვილმა და იაგო ბიტარიშვილმა. ამ ტრადიციის აღდგენა ქართული ტრადიციული მექვევრეობის საქმეში მეტად მნიშვნელოვანია, რადგან ისტორიულად, თითქმის ყოველ მექვევრე ოსტატს გააჩნდა დამღის ნიშანი, რაზედაც გამოსახული იყო: მექვევრის სახელი და გვარი; ქვევრის დამზადების ადგილი, ან წელი; ჯვარი; ბორჯღალი; ორნამენტი და სხვ. კარგი იქნება, თუ აქ ნახსენებ მექვევრეებს სხვა ოსტატებიც მიბაძავენ, როგორც იმერეთსა და გურიაში, ისე კახეთშიც.

გურამ მუმლაძის ქვევრის დამღა

 წარმატებას ვუსურვებთ მუმლაძეების ოჯახს, რადგან ეს ის ხალხია, ვინც თავიანთი ნახელავით ჩვენს ქვეყანას სახელს უთქვამდა და კვლავაც გაუთქვამს.

©ღვინისკლუბი/vinoge.com

გადმოწერეთ

სოლომონ ჩოლოყაშვილი, ფილოქსერა და მასთან ბრძოლა, თბ. 1912.

იასუში იგარაში (მაცუბაია) და მარიკო ჰონმა (H&N Wine Japan) თავის ვაჟთან, სატოშისთან ერთად. ფოტო © The Japan Times.

2011 წელს, ფუკუშიმაში მომხდარი კატასტროფიდან 5-ზე მეტი წლის შემდეგ, ქალაქ ნამიეში იაპონელები ახალი სიცოცხლის დაწყებას ცდილობენ და იგი ქართულ ქვევრის ღვინოს უკავშირდება. ამის შესახებ გუშინწინ იაპონური გამოცემა The Japan Times წერდა.

კომპანია მაცუბაია (Matsubaya), რომელიც 2011 წლის შემდეგ ნამიედან ტამურაში გადავიდა, მალე უკან, კატასტროფის ზონაში დაბრუნებას და თავისი საქმიანობის განახლებას გეგმავს. ეს მომავალი წლის მარტიდან იქნება შესაძლებელი (სწორედ ამ დროს გასდის ვადა ევაკუაციის ბრძანებას) და ისინი იმედოვნებენ, რომ რესტორნები და საცალო მოვაჭრეები სწორედ ქართული ღვინის დახმარებით აღადგენენ დაზარალებულ რეგიონში თავიანთ საქმიანობას. 

მაცუბაიას H&N Wine Japan-ის პრეზიდენტი, მარიკო ჰონმა (Mariko Honma) უდგას მხარში, რომელსაც წლების მანძილზე მჭიდრო ურთიერთობა აქვს კომპანია „ვაზი+“-თან. იგი 30 ჰექტარ ვენახს ფლობს კახეთში და წელს თავისი პირველი ღვინის დაყენებას აპირებს, რითაც გეგმავს ამ საქველმოქმედო წამოწყების განხორციელებას.

„ჩვენ გვინდა ღვინის სამშობლოში დაყენებული ღვინით რეგიონი ავაღორძინოთ“, თქვა იასუში იგარაშიმ (Yasushi Igarashi), მაცუბაიას ოფიციალურმა წარმომადგენელმა.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

– როდის გადაწყვიტეთ მარნის დაარსება და რა იყო ამის მიზეზი?

– სოფელ ატენში 2010 წელს დავსახლდით. აქაური ტერუარი - გამორჩეული ისტორია, სიძველეები, ღვინის ხარისხი და გამორჩეული ბუნება - ბუნებრივად განსაზღვრავს აქაურ ცხოვრების წესს. ატენში ცხოვრობდე და ვენახი არ გქონდეს - შეუძლებელია. ღვინის დაყენების წესიც ძალიან თავისებურია, მსგავსი რამ აღწერილია მე-12 საუკუნის წმინდა მიწაზე, ცნობილი ისტორიული პირების - რიჩარდ ლომგულისა და სალადინთან მიმართებაში. მარნებსაც გამორჩეული თავისებურება აქვს. ამ ტრადიციამ განაპირობა ჩვენი სურვილიც...

– ვაზის რომელი ჯიშები გაქვთ გაშენებული და კიდევ რომელ ჯიშებზე აპირებთ ყურადღების გამახვილებას?

– გვაქვს ატენური ღვინისთვის აუცილებელი ჯიშები: ჩინებული, გორული მწვანე.

ასევე გავაშენეთ უნიკალური და იშვიათი ბუდეშური (თეთრი) და დანახარული (შავი). ვაპირებთ ენდემურ შავკაპიტოსაც.

– რა ღვინოებს აწარმოებთ და რითაა გამორჩეული თქვენი ღვინო?

– გვაქვს „ატენური“, კოშკების ჩინური“, „ხიდისთავური“, „თავკვერი“. ამ ღვინიოებს გამოარჩევს თავად ვენახები, სადაც ყურძენი იზრდება - ტრადიციულ სავენახე ალაგებზე - ტერასებზე, მზვარე ბექობებზე, კლდოვან ადგილებზე, ტერიტორიაზე, რომლებიც დიდი არაა და თავისებურ ხასიათს იძლევა.

– გაიხსენეთ საქართველოში ღვინის გაყიდვის თქვენი პირველი გამოცდილება, რომელ მაღაზიებთან გქონდათ ურთიერთობა?

– ღვინო ანდეგრაუნდმა, აზარფეშამ, შემდეგ კი გ.ვინომ გაგვიკვალა გზა ქართულ ბაზარზე.

– გადის თუ არა თქვენი ღვინო უცხოეთის ბაზარზე?

– ჯერჯერობით არა.

– რა სახის სირთულეები შეგხვედრიათ თქვენს საქმიანობაში? რა უნდა დაიხვეწოს ყველაზე მეტად ღვინის სფეროში?

– კვალიფიციური ცოდნა მეტად უნდა იყოს ხელმისაწვდომი.

– თქვენი აზრით,რა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორები თანამედროვე ქართული ღვინის კულტურის განვითარებისთვის?

– ცოდნის ამაღლება - ტრადიციულის ცოდნით გაგება და თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენების ცოდნა.

– რას ურჩევდით დამწყებ მევენახე–მეღვინეებს?

– რისთვის და ვისთვის უნდათ ღვინის დაყენება, რა ადგილი ექნება ამ საქმისთვის დათმობილ დროს მის ცხოვრებაში - ამის კარგად გააზრებას.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის ეროვნული სააგენტო, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი

მთხრ. ამბაკო გახარია, 56 წ. (სოფ. მუხური)

ოჭენახე (საწნახელი). საწნახელისათვის ყველა ხეს სჯობს ცაცხვი. თუმცა წაბლსაც ხმარობენ, მაგრამ სკდება. სასაწნახელო ხეები იშოვებოდა ჩვენ სოფლიდან თხუთმეტი-ოცი კილომეტრის მანძილზე. საწნახელისათვის ხე უნდა იყოს თხუთმეტი-ოცი ვერშოკის სისქის, სიგრძით - ხუთი-ექვსი არშინი. ერთი ხიდან შეიძლება ოთხი-ხუთი საწნახელი გამოვიდეს. ეს ხეს გააჩნია. საწნახელს უფრო აგვისტოში აკეთებენ. ხის ტანს დაჭრიან იმდენ ნაწილად, რამდენი საწნახელიც უნდა გაკეთდეს. მორგვებს თავებს წაუთლიან და წკეპარით გულს ამოსჭრიან. გულს ისე ამოუღებენ, რომ საწნახელის კედლები სამი თითის სიმსხო დარჩეს. შემდეგ საწნახელს შიგნით ხვეწით გამოასუფთავებენ, გარედან ნაჯახით ან შალაშინით გასწმენდენ, თავებში ჩაუყენებენ ფიცრებს და გადმოაპირქვავებენ. სანამ არ გახმება, საწნახელს ადგილიდან არ დასძრავენ. ამის შემდეგ მის გადმოსატანად მოიწვევენ ნადს, ცხრა-ათ კაცს. ოცდაათკოკიან საწნახელის წაღებას ორი დღე უნდებიან. თითოეულ თავში ოთხ ადგილას გახვრეტენ და გაუყრიან დაგრეხილ წკნელს. ამ წკნელებით საწნახელს დაამაგრებენ ხელის ჯოხებზე - ლაგერებზე. ჩაუდგება რვა კაცი და მიაქვთ. ასე მოაქვთ საწნახელი მთიდან. თუ ფერდი მოსახერხებელი არის, ჩამოაქვს ოთხ კაცს "ვაშას" ძახილით. თუ ფერდი დიდია, საწნახელი თოკით ჩამოაქვთ; მაშინაც იმდენივე კაცია საჭირო. მთიდან საწნახელი ჩამოაქვთ მდინარესთან. აქ საჭიროა მაგარი თოკი და ორი კაცი. ერთი საწნახელში ზის და ჭოკით აძლევს მიმართულებას, მეორე თოკით უკან მიჰყვება. ზოგ ადგილებში ორივე საწნახელში ზის. სოფელში რომ შემოვლენ, ხალხს მოიხმარებენ ამოსაღებად. მერე მათ ქეიფს უმართავენ.

ჯერუკი. პატარა - ხუთ-ექვსკოკიან საწნახელს ჯერუკის ვეძახით. ამას ისევე ვამზადებთ, როგორც დიდ საწნახელს.

მასალები საქართველოს შინამრეწველობისა და ხელოსნობის ისტორიისათვის, ტომი IV, ნაწილი III თბილისი, მეცნიერება, 1989.